Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Ufuk YEŞİL

III. DİN VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI

A. GENEL OLARAK

AİHS’in 9. maddesinin 2. fıkrasında din ve vicdan özgürlüğüne

hangi hallerde sınırlama getirilebileceği düzenlenmiştir. Bu maddeye

göre sınırlama sadece yasayla yapılabilir. Kamu güvenliği ve düzeni-

nin, genel sağlığın veya ahlakın ya da başkalarının hak ve özgürlükle-

rinin korunması amacıyla, demokratik bir toplumun gereklerine aykı-

rı olmayacak tedbirlerle özgürlüğe sınırlama getirilebilir. Bu şartların

her biri mutlak olup, sınırlama şartlarından birinin bulunmaması ha-

linde yapılan müdahale sözleşmeye aykırılık teşkil eder.

B. SINIRLAMANIN YASA İLE GETİRİLMİŞ OLMASI

AİHS’in 8 ile 11. maddeleri arasında güvence altına alınan hakla-

rın kullanılması sırasında yürütmenin keyfi müdahalelerinin önlene-

bilmesi amacıyla kullanılan kanunilik ilkesi, Sözleşmenin bu madde-

leri bakımından ortak bir unsurdur.

Din ve vicdan hürriyetlerini sınırlayabilecek müdahale hukuk ta-

rafından öngörülebilmelidir. Mahkeme, hukuk tarafından öngörülme

ifadesiyle; bireylerin olaya uygulanacak kanun normu hakkında ye-

terli bilgiye sahip olmalarını aramaktadır.

“Hukuk”

terimi ise sadece

Ağırbaşlı, s. 95.

“…Mahkemeye göre, “Yasa ile düzenlenmiş olma’ ifadesindeki ‘yasa’ kelimesi,

sadece yazılı hukuku değil, yazılı olmayan hukuk da kapsar. Buna göre, Mah-

keme, [ulusal] mahkemenin kararının yazılı değil, içtihat hukukunun bir sonucu

olması gerçeğine bir önem atfetmemektedir. İçtihat hukukunun verdiği yetki-

ye dayanarak getirilen bir sınırlamanın, sadece mevzuatta ifade edilmediği için

“yasa ile öngörülmediğine” karar vermek, Sözleşme’yi hazırlayanların irade-

lerine açıkça aykırı olacaktır; [ve ayrıca] Sözleşme’ye taraf olan bir Anglo-Sak-

son hukuk sistemine sahip devleti (common law state) 10(2). madde ile getirilen

güvenceden mahrum bırakabilir …ve devletin hukuk sistemini kökünden zede-

leyebilir.” AİHM Sunday Times/İngiltere kararı, 30

. H.R. (Ser.A) (1979),

“fulltext”:[“Sunday Times”],”documentcollecti

onid2”: [“GRANDCHAMBER”,”CHAMBER”], “itemid”: [“001-57584”]}, (Erişim)

20.3.2016; “…Yasaya uygun olarak’ ifadesi, sadece ulusal hukuka atıf yapmaz,

aynı zamanda yasanın niteliği ile de ilgilidir. Buna göre, yasa, Sözleşme’nin Baş-

langıç Bölümü’nde de açıkça ifade edildiği gibi hukuk devleti ilkesine de uygun

olmalıdır.” AİHM Malone/İngiltere kararı, Başvuru No: 8691/79, Eur.Ct.H.R.

(02.08.1984); Osman Doğru, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, Legal

Yayınları, C.1, İstanbul 2004, s. 764.

“…İlk önce yasa yeterince ulaşılabilir olmalıdır: vatandaş belli bir duruma uygu-