15 / 545
14
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü Bakımından Devletlerin Pozitif Yükümlülüğü
geçmesi gereken durumlar
’ şeklinde tanımlarken,
8
doktrine bakıldığında
Harris, O’Boyle ve Warbrick tarafından biraz daha geniş ama paralel
anlama gelecek şekilde, sosyal gerçeklikte insan haklarının etkinliğini
sağlamak, temel hakların üçüncü kişiler tarafından ihlâl edilmesini
önlemek ve haklardan etkili şekilde yararlanabilmek için devlet tara-
fından alınması gereken önlemler olarak tanımlanmıştır.
9
AİHM’in bugüne kadar verdiği kararlar göstermektedir ki, AİHM,
devletin olumlu bir edimde bulunmasına veya AİHS’de yer alan bir
hakkın doğrudan devletin eylemiyle ihlâli söz konusu olmasa bile, o
hakkın norm alanıyla ilişkili durumlara yönelik her türlü talebi pozi-
tif yükümlülük olarak değerlendirmektedir.
10
Kavram bu şekilde ta-
raf devletlerin aktif tavır almasını gerektiren bütün durumları ifade
edecek şekilde olunca, pozitif yükümlülükler, üçüncü kişilerden ya
da dışarından gelecek tehlikelere karşı koruma tedbirleri alma, bazı
olanaklar sağlama, bilgilendirme, tercüman sağlama, meydana gelen
hak tecavüzlerini etkin bir şekilde araştırma ve failleri cezalandırma
gibi çok farklı şekillerde ortaya çıkabilecektir.
11
Bu konuyla ilgili olarak
pozitif yükümlülüklerin yatay etkisi aşağıda anlatılacaktır; ancak ilk
etapta şunu da düşünmek doğru olacaktır: Devletin aktif müdahalesi-
ni gerektiren pozitif yükümlülüklerde AİHS tahtında ihlâl hali pasif-
likten yani eylemsizlikten de kaynaklanamaz mı? Eylemsizlik halinde
AİHS ihlâli durumu özellikle bu makalenin de konusu olan toplantı
ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı kullanılırken karşımıza çık-
maktadır. Şöyle ki izinli veya izinsiz şekilde gerçekleştirilen barışçıl
bir gösteri sırasında ortaya çıkan bir grup karşı gösterici tarafından
bu gösteriye katılan bir kişinin dövülüp öldürülmesi olayında devlet-
lerin pozitif yükümlülükleri gereği gerçekleştirmesi gereken koruma
önlemlerini almayıp pasif kalmaları AİHS kapsamında ihlâl durumu
ortaya çıkarabilecektir.
AİHM’in de belirttiği gibi devletlerin bazı haklar kapsamındaki
8
AİHM Kararı, Gül/İsviçre, 19.02.1996, Başvuru No:23218/94.
9
Aktaran Cordula Dröge, Positive Verpflichtungen der Staaten in der Europaisc-
hen Menschenrechtskonvention, Berlin, Springer Verlag, 2003, s.4-5.
10
Ibid.
11
Alaistair Monbray, The development of positive obligations under the European
Convention on Human Rights by European Court of Human Rights, Oxford, Hart
Publishing, 2004, s.2.