dergi 132

TBB Dergisi 2017 (132)

Abdulkadir KARAARSLAN

Başvuru yollarının tüketilmesi kuralının temel dayanağı belirtil-

diği üzere AYM’ye bireysel başvurunun temel hakları korumaya yö-

nelik ikincil nitelikte bir koruma mekanizması olmasıdır.

Her şeyden

önce temel hak ihlali iddiaları bireysel başvuru dışındaki mekanizma-

lar aracılığıyla incelenmeli ve imkân bulunduğu takdirde AYM önüne

getirilmeden bu yollar kullanılarak giderilmelidir.

AYM’nin de ka-

rarlarında belirttiği üzere, bireysel başvurunun ikincil niteliği gereği,

başvurucunun temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği iddialarını

öncelikle yetkili idari mercilere ve derece mahkemelerine usulüne uy-

gun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve kanıtları zama-

nında bu mercilere sunması, aynı zamanda bu süreçte dava ve başvu-

rusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekmekte,

bu şekilde olağan denetim mekanizmaları önünde ileri sürülüp takip

edilmeyen temel hak ve özgürlüklerin ihlaline ilişkin iddialar, bireysel

başvuru konusu yapılamamaktadır.

Bireysel başvurunun ikincil nitelikte bir yargı yolu olması, temel

hak ve hürriyetleri esasında korumakla görevli başkaca mekanizmala-

rın varlığına da işaret etmektedir. Bu bakımdan gerek olağan nitelik-

teki yargı makamları gerekse kamu gücü kullanan idari makamların

tümü, temel hak ve hürriyetlerin etkin olarak korunması ve ihlalleri

halinde denetiminden öncelikle sorumludurlar.

Başka bir ifadeyle,

Kurulduğu 1940 tarihinden itibaren uluslararası insan hakları mekanizması, insan

haklarının korunması bakımından devletlere güvene dayalı bir sistem geliştirmiş-

tir. Uluslararası mekanizmalar ise bazen kılavuzluk ederek ve bazen de gereksi-

nimleri karşılayarak temel hakların korunmasını kolaylaştırma yolunu seçmiştir.

AYM’nin de aynı prosedürü tercih ettiği gözlemlenmektedir. Bkz. Gerald L. Neu-

man.

Hüseyin Ekinci, “ Kabul Edilebilirlik Kriterleri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

İçtihadının Anayasa Mahkemesi İçtihadına Olası Etkileri, Kabul Edilebilirlik Kri-

terleri”, Musa Sağlam(Editör), Bireysel Başvuru-İnceleme Usulü ve Kabul Edilebi-

lirlik Kriterleri (Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ), Yük-

sek Yargı Kurumlarının Avrupa Standartları Bakımından Güçlendirilmesi Ortak

Projesi, Avrupa Konseyi, Ankara, 2013, s. 124, Bringing a case to the European

Court of Human Rights- A Practical Guide on Admissibility Criteria, a.g.e, par.47,

Nilay Arat, a.g.e, s.1432 vd.

AYM Kararları, 2014/4777 (Erdal Önder), par.23, 2012/403 (Ayşe Zıraman ve

Cennet Yeşilyurt), par.17, 2015/8046 (Mehmet Baransu), par.29, 2014/12874 (Ab-

dullah Gencer), par.25, 2014/12874 (Osman Kılıç), par.36.

AYM Kararları, 2015/144 (Hidayet Karaca), par.41, 2014/7274 (Burhan Seçilir),

par.20, 2014/5890 (Hamza Ali Temiz ve Hasan Dağ), par. 33, 2014/16838 (Mehmet

Fatih Yiğit ve Diğerleri), par.48.