133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

medikleri “Saf Başkanlık Sistemi”

(Pure Presidential System)

;

- Yürütme organının, kendisine çok önemli anayasal yetkiler tanın-

mış olan ve doğrudan halk tarafından seçilen bir başkan ile yasama

organına karşı sorumlu olan bir bakanlar kurulundan oluştuğu;

ancak bakanlar kurulunun aynı zamanda başkana karşı da siyasî

olarak sorumlu olduğu “Başkancı Parlamenter Sistem”

(President

Parliamentary System)

olarak sınıflandırmaktadır.

Çağdaş hükümet sistemlerini kapsayıcı bir bilimsel çerçeve için-

de sunan bu beşli sınıflandırmanın tek kusuru, kullanılan kavramların

kısmen zor anlaşılır nitelikte olmasıdır. Bu sebeple, anılan kavramların

daha yerleşik ve anlaşılır bir kavram setiyle desteklenmesinin uygun

olacağı düşünülebilir. Bu bağlamda, anılan kategorilerin şu şekilde

isimlendirilmesi mümkündür:

- Saf parlamenter sistem –

klâsik

üçlü

ayrımdan gelen kategori

- Başkanlı parlamenter sistem

- Yarı başkanlık sistemi (“Başbakancı Başkanlık Sistemi” yerine) –

klâsik üçlü ayrımdan gelen kategori

- Saf başkanlık sistemi –

klâsik üçlü ayrımdan gelen kategori

- Süper başkanlık sistemi

(“Başkancı Parlamenter Sistem” yerine)

Görüldüğü üzere, bu kategoriler belirlenirken, hükümet sistemle-

rine ilişkin yapılan klâsik üçlü ayrım aynen muhafaza edilmekte; bun-

lara yalnızca iki kategori daha eklenmektedir: “Başkanlı Parlamenter

Sistem” ve “Süper Başkanlık Sistemi”. Bu kategorilerden ilkine örnek

olarak İrlanda Cumhuriyeti ve Bulgaristan gösterilirken

; temelde

Klâsik ayrımdaki “başkanlık sistemi”

Bu sınıflandırmanın örneklerle açıklandığı ve tartışıldığı Türkçe bir kaynak için

bkz. Erdal Onar, “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-başkanlık sistemine Geçmesi

Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, Der. Teoman Ergül, Türkiye Barolar Bir-

liği Yayını, Ankara 2005, s. 71-104.

Fish, “süper başkanlık sistemi” (superpresidentialism) kavramını, bu sistemin

başkanın sahip olduğu olağanüstü yetkiler açısından dünyadaki diğer başkanlık

sistemlerinden ayrılması için önermektedir. Bkz. M. Steven Fish, “The Pitfalls of

Russian Superpresidentialism”, Current History, October 1997, s. 367.

Bu kategorinin gereksiz bir ayrım olduğu hakkında bir görüş için bkz. Giovanni

Sartori, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği: Yapılar, Özendiriciler ve Sonuçlar

Üzerine bir İnceleme, Çev. Ergun Özbudun, Yetkin Yayınları, Ankara 1997, s. 14.

Ayrıca bkz. Onar (2005), s. 77.