Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

14 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu gibi Anayasanın anılan düzenlemesi karşısında, kanun-Sözleşme ara- sındaki normlar çatışmasında Sözleşme hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. 16 Belirtilen norm çatışmasında anayasada öngörülen çözüm yöntemi Yargıtay ve Danıştay tarafından da uygulanmaktadır. 17 Mahkeme, Sözleşmede tanınan hakların gerçek anlamda bir gü- vence teşkil edebilmesi için, hakların etkili korunması gerektiğini belirt- mektedir. Bunun yolu da Sözleşme hükümlerinin bu etkinliği sağlaya- bilecek bir yaklaşımla yorumlanmasından geçmektedir. 18 Temel hakların etkili biçimde korunmasını öngören Sözleşme ku- ralının (Söz. m. 13) ve amaca uygun yorum ilkesinin AYM’nin bireysel başvuru denetiminde de gözönünde bulundurulması gerekmektedir. Diğer taraftan Sözleşme hükümlerinin yorumlanması bakımından AİHM’nin konumuna benzer biçimde AYM de gerek genel anayasa yar- gısı işlevi ve gerekse bireysel başvuru yetkisi yönünden temel hakları ve anayasa hükümlerini yorumlama noktasında en üst yargı organıdır. II. AİHM VE AYM İÇTİHATLARINDA TAKDİR ALANI TEORİSİ VE KANUN YOLU DENETİMİ YASAĞI A. Sözleşmeye Hâkim Olan İlkeler 1. Ölçülülük İlkesi Sözleşmedeki hakların sınırlanabildiği durumlarda, hakka yöne- lik müdahalenin meşru amaca uygun ve “ölçülü” olması zorunludur. 16 Kanun-Sözleşme çatışmasında Sözleşmenin uygulanması gerektiği hakkında bkz.;Gözübüyük/Gölcüklü, 2013, s. 21; Zafer, “Hamide, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İç Hukukumuz- daki Yeri”, EÜHFD., Prof.Dr. Doğan Soyaslan Armağanı, Kayseri 2013, s. 125. 17 Danıştay 7.12.1989 tarihli ve 6/4 sayılı İBK›da AİHS›nin anayasaya aykırılığının ileri sürülememesi ve yasanın Sözleşmeyi değiştirememesi nedeniyle yasalar üstü vasıfta olduğunu kabul etmiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ise Anayasanın 90/son maddesi uyarınca usulünce yürürlüğe giren uluslararası sözleşmelerin kanun gücünde ve iç hukukla çatışma halinde normlar hiyerarşisi yönünden uygulama önceliğini haiz olduğunu kabul etmiştir; HGK’nun 09.12.2015 gün ve 2015/10 – 1824 E., 2015/2903 K ve aynı yön- de ; HGK 18.1.2017, 2016/10-2186 E.- 2017/33. Kadının soyadıyla ilgili olarak aynı yöndeki karar için bkz. HGK 30.9.2015, 014/2-889 - 2015/2011 18 “Sözleşme, hakları teorik veya soyut olarak değil, fakat pratik ve etkili bir biçimde güvence altına almayı açıklamıştır.”; Artico/İtalya, 1980, par. 33; Airey/İrlanda, 1979; Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, 2013, s. 15.