Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

170 Vergi Hukukunda Arama ve Arama Sürecindeki İşlemlerde Kamu Yararı Kavramı lunmaktaysa, arama sonucunda el konulan defter ve belgelere öncelik tanıyarak bu defter ve belgeleri inceleme işini bitirmesi gerekmektedir. Arama sonucunda el konulan defter ve belgelerin incelenmesinin çabukça ve her işten önce yapılmasını emreden kanun koyucu ince- lemeler için geçen süreyi her halde üç ay 97 ile sınırlamıştır. Başka bir deyişle, inceleme elemanının, defter ve belgelerin incelemesini en geç üç ayda bitirerek, defter ve belgeleri sahibine tutanakla 98 iade etmesi gerekmektedir 99 (VUK m. 145/1). İncelemenin bitirilmesi için üç ayın yeterli olmaması durumunda, sulh ceza hâkiminin bu konuda verece- ği karar ile süre uzatılabilecektir. 100 Ancak, böyle bir talepte bulunabil- mek için incelemenin haklı sebepler 101 nedeniyle üç ayda bitirilemedi- ğinin ispatlanması gerekmektedir (VUK m.145/2). Bununla birlikte aramada alıkonan ve suç unsuru teşkil eden def- ter, belge ve diğer eşyalar, inceleme elemanı gerekli incelemeleri ka- nunda öngörülen üç aylık sürede bitiremezse ve süre uzatım talebi 97 Sürenin başlangıcı, defter ve belgelerin mükelleften alındığı tarihtir. Sürenin bitti- ği tarih ise, üç ay sonraki ayın aynı günüdür (VUK.m.18). Bilgi için bkz. Taşdelen, a.g.m., s.178. 98 Tutanaklarda mükellefin ya da temsilcisinin imzaları bulunmalıdır. Ancak mü- kellefin (ya da temsilcinin) tutanakları imzalamadan önce itirazlarını ve görüşle- rini tutanağa yazma hakkı bulunmaktadır. İmzanın gerçekleşmemesi durumunda defter ve belgelerin geri verilmesi sağlanamamaktadır. Taşdelen, a.g.m., s.184; Mükellefin bu tutanakları imzadan çekinmesi halinde, söz konusu defter ve bel- geler aramanın konusu ile ilgili vergi ve cezalar kesinleşinceye kadar kendisine geri verilmeyerek güvenli bir ortamda muhafaza altına alınır. Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s. 221. 99 Taşdelen, a.g.m., s.179; Koçak, a.g.m., s.7. Ayrıca belirtmek gerekir ki, arama ko- nusu defter ve vesikalar suç delili teşkil ediyorsa, imzalanmış olsa bile, hiçbir şe- kilde mükellefe geri verilemeyecektir. Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s. 221. 100 İnceleme elemanının talep ettiği süre, hâkim tarafından verilmezse, bu kez bir üst mahkeme durumunda olan asliye hukuk mahkemesine, sulh hâkiminin ret kararı da eklenmek suretiyle yeniden yazılacak bir itiraz dilekçesiyle başvurulur. Asli- ye hukuk mahkemesinin vereceği karar kesindir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Tekin, Çelikkaya, a.g.e., s.221. Ayrıca belirtmek gerekir ki üç aylık sürenin dolmasından sonra, defter ve belgelerin incelenmesi henüz tamamlanmamışsa ve süre uzatı- mına ilişkin talep sulh ceza hakîmi tarafından reddedilmişse, aramalı inceleme, normal incelemeye dönüşmeyecektir (aksi yöndeki görüş için bkz. Koçak, a.g.m., s.5). Zira arama istisnaî bir yol olduğu ve aramaya hakîm tarafından karar veril- diği için defter ve belgelerin incelenmesi, bu doğrultuda olmalıdır. Ancak, defter ve belgelerin iadesinden sonra normal inceleme sürecinin işletilmesinde herhangi bir sorun bulunmamaktadır. Taşdelen, a.g.m., s.179. 101 Burada haklı sebeplerin varlığını ya da yokluğunu değerlendirecek olan sulh ceza hakîmidir.