Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

238 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi nitelikte bir hakka sahip olarak, sudan ihtiyaçları kadar ancak kıyıdaş- lara en az zarar verecek ve en çok yarar sağlayacak 7 şekilde kullanımı ifade eden bir ilke olan hakça kullanım, temel birtakım unsurları bün- yesinde barındırmaktadır. Bunlar; suyolunun kullanımında hakların eşitliği, hakların eşitliğinin suların eşit taksimi anlamına gelmemesi, hakça ve makul kullanımı yani faydacı bir anlayışı ifade etmesi, kıyı- daşlar güncel su ihtiyaçlarını karşılayamıyorken bir kıyıdaşın gelecek- teki ihtiyaçları için su tutmaması şeklinde ifade edilebilir. 8 Dolayısıyla hakça kullanım ilkesi, “farklı menfaatler arasında denge sağlamanın önemli bir aracıdır”. 9 B. Uluslararası Hukukta Bir Teamül Kuralı Olarak Hakça Kullanım İlkesi Uluslararası hukukta hakça ilkeler, uluslararası teamül hukuku kurallarıyla devletlere tanınacak olan hakların ve bu çerçevede geti- rilecek yükümlülüklerin temelinde yer almalıdır. Olaya uygulana- cak bir andlaşma hükmü veya teamül kuralı bulunmadığı takdirde 10 hâkim tarafından uyuşmazlığın çözümünde uygulanan hakça ilkeler, hukuksal adaleti sağlarlar. Bu yönüyle hukuk dışı adaleti sağlayan ve ancak tarafların rızalarının varlığı halinde uygulama alanı bulan hak ve nısfetten 11 ayrılırlar. 12 Hakça ilkelerin uluslararası toplumda yay- Kitabevi, Ankara 2010, s. 247. 7 Lipper’in hakça kullanım tanımı için bkz. Aktaş Acabey, s. 143. 8 Bu unsurlar için bkz. Cem Sar, Uluslararası Nehirlerden Endüstriyel ve Tarımsal Amaçlarla Faydalanma Hakkı, Ankara, 1970, s. 297-304; Aktaran; Çağatay Akça, Sınıraşan Sularla İlgili Uluslararası Hukuki Metinlerin Değerlendirilmesi, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara 2014, s. 43. 9 Wilfried Erbguth/Sabine Schlacke, Umweltrecht, München 2005, § 8, N. 12. Ak- taran; Ahmet M. Güneş, “Uluslararası Çevre Hukuku Üzerine Bir İnceleme”, İÜHFM , Cilt LXX, Sayı 1, 2012, s. 102. 10 Bu yönde hukukun genel ilkelerinin uluslararası hukukun asli kaynakları arasın- da hiyerarşik olarak son sırada yer aldığına dair bkz. Yücel Acer ve İbrahim Kaya, Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, 48. Cilt, Usak Yayınları, Ankara 2010, s. 39; Bozkurt, Kütükçü ve Poyraz, s. 79. 11 Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’ nde hak ve nısfete, 38. maddenin birinci fıkrasında uluslararası hukukunun asli kaynaklarına yer verilmiş olmasının; ta- rafların mutabık kalması halinde Uluslararası Adalet Divanı’nın hakça ve eşitçe karar verme yetkisini zedelemeyeceği belirtilerek bir yardımcı kaynak olarak yer verilmiştir (m. 38/2). UAD Statüsü için bkz. http://www.uhdigm.adalet.gov.tr/ sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_02.pdf, E.T. 14.08.2017. 12 Yusuf Aksar, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, Seçkin Yayıncılık, 2012, s. 84; Öğretide hakça ilkeleri hakkaniyetle eş tutan görüşler de bulunmak-