Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

240 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi çözüm yolu olarak, hakça kullanım ilkesi gündeme gelmiştir. 17 Uyuş- mazlık genel olarak “suların eşit tahsisi” çerçevesinde giderilmiştir. 18 Benzer şekilde, Hindistan- Nepal arasında Mahakali Nehri dolayısıyla çıkan uyuşmazlığın çözümünde de, “tarafların su kullanımlarının -ni- celiksel olmayan- eşitliğinden” bahsedilmiştir. 19 Uygulamada bir “hukuk kuralı” olarak hakça kullanım ilkesine ise ilk kez, 1997 tarihli Gabci- kovo- Nagymaros Projesi Davasında yer verilmiştir. 20 , 21 Uyuşmazlık, Macaristan ve Çekoslovakya devletlerinin Tuna Nehri üzerinde baraj inşası projesinden Macaristan’ ın, projenin topraklarına zarar verdiği ve Budapeşte’ nin sulama arzını azaltacağı gerekçesiyle çekilmesi ne- deniyle ortaya çıkmıştır. 22 Uluslararası Adalet Divanı, Macaristan’ ın “nehrin hakça ve makul paylaşım hakkından” değil; ortak projeden el çek- tiğini belirterek tarafların hakça kullanım haklarına vurgu yapmıştır. 23 Hakça kullanım ilkesine sınıraşan doğal kaynakların komşu dev- letlerce kullanımına ilişkin birçok uluslararası andlaşmada da yer ve- rilmiştir. Özellikle ilkenin en yaygın kullanım alanına sahip olduğu sı- nıraşan sularla ilgili olarak, 1997 tarihli Birleşmiş Milletler Uluslararası Suların Ulaşım Dışı Amaçlarla Kullanımı Hukukuna İlişkin Sözleşme- de ilkeye geniş bir şekilde yer verilmiştir. Hakça ve makul kullanımın ölçüsünün belirlenmesine ilişkin bu sözleşmenin yanı sıra; Uluslara- rası Hukuk Derneği (International Law Association) ‘ nin 1956 yılında yayınladığı Dobrovnik kararları 24 ve bu kararlarını tekrarladığı 1958 New York, 1964 Tokyo ve 1966 Helsinki 25 toplantıları, Uluslararası 17 Akça, s. 43. 18 Howden, s. 28. 19 Howden, s. 28. 20 Güneş, Çevre Hukuku, s. 372; Howden, s. 29. 21 International Court Of Justice, Case Concerning The Gabcikovo-Nagymaros Pro- ject (Hungary/ Slovakia), 25.09.1997. 22 Karar için bkz. Mesut Hakkı Caşın, Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları II, Legal Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 929. 23 Howden, s. 29. 24 1997 tarihli sözleşme içinde yer alan maddelerin ruhunun Uluslararası Hukuk Derneği’nin 1956 yılında yayınladığı Dobrovnik kararları ile benzerlik gösterdiği- ne dair bkz. Seyfi Kılıç, “Uluslararası Suyollarının Ulaşım–Dışı Kullanımına İliş- kin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve 2012 Değerlendirmesi”, Ortadoğu Analiz, Cilt 5, Sayı 49, 2013, s. 115. 25 Hakça kullanımın uluslararası nehirlerin kullanımına dair 1966 tarihli Helsinki Kurallarıyla da benimsenmesiyle birlikte uluslararası su kaynakları hukukunun, hakça kullanım doktrini çerçevesinde geliştiğine dair bkz, Charles Bourne, “In- ternational Law Commission’s Draft Articles on the Law of International Water-