Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

242 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi da -UAD’ nın son kararlarında opinio juris’e maddi unsur temelinde ulaşmaya çalıştığı da göz önüne alındığında- 30 kanaatimizce uluslarara- sı hukukta uyulması zorunlu bir hukuk kuralı olarak görülmektedir. 31 Nitekim UAD’de Gabcikovo-Nagymaros davasına ilişkin kararında 32 modern uluslararası hukukun gelişim sürecinde hakça kullanım ilke- sinin güçlendiğini vurgulamıştır. 33 Ancak öğretide, ilkenin teamül ku- ralı olmadığını ve bu alanda henüz bağlayıcı ve kapsamlı uluslararası kuralların oluşmadığı yönünde görüşler de bulunmaktadır. 34 İlkenin uluslararası teamül hukuku kuralı haline gelip gelmeme- sinin dışında hukuki niteliğinin de öğretide tartışmalı olduğunu ifade etmek gerekir. 35 Bir görüş, ilkenin hakkaniyet ve nısfet gereği kabul edilen bir kural olduğunu; 36 bizim de katıldığımız diğer bir görüş ise gerçek bir hukuk ilkesi olduğunu savunmaktadır. 37 önce de devlet uygulamalarına ve içtihatlara dayalı bir teamül hukuku kuralı nite- liğinde olduğuna ilişkin bkz. Howden, s. 28; Mesut Hakkı Caşın, Modern Ulusla- rarası Hukukun Temel Esasları I, Legal Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 882. 30 Uluslararası Adalet Divanı son kararlarında, manevi unsuru ayrıca belirlemek ye- rine manevi unsura, maddi unsur temelinde ulaşmaya başlamıştır. Açıklama için bkz. Aksar, s. 75. Örneğin divan, Geçiş Hakkı Davası’na ilişkin kararında (Rights of Passage over Indian Territory Case, 12/04/1960) Portekiz sömürgesi olan uyuş- mazlık konusu edilen topraklar arasında yüzyıldan uzun bir zaman özel kişilerin, sivil memurların ve eşyaların serbest geçiş hakkı olduğunu belirtmiş ve devletler arasındaki bu uygulamayı serbest geçiş hakkının taraflar arasında bir hukuk ku- ralı olarak kabul edilmesine ilişkin olarak tatmin edici bulmuştur. Divan kararı- nın ilgili bölümleri için bkz. David J. Harris, Cases and Materials on International Law, Sixth Edition, Sweet and Maxwell, London 2004, s. 259. 31 Aynı yönde bkz. Aktaş Acabey, s. 168; Güneş, “Uluslararası Çevre Hukuku Üze- rine Bir İnceleme”, s. 102; Caşın, I, s. 882. 32 International Court Of Justice, Case Concerning The Gabcikovo-Nagymaros Pro- ject (Hungary/Slovakia), 25/09/19 97. 33 Aktaş Acabey, s. 206; Howden, s. 3. 34 Açıklama için bkz; Aktaş Acabey, s. 167. Bu yönde ayrıca bkz. Atilla Sandıklı, “Sınır Aşan Sular ve Türkiye”, Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 2004, http:// www.tasam.org/tr-TR/Icerik/160/sinir_asan_sular_ve_, ( E. T: 25.08.2017); Hü- seyin Pazarcı, “Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutları ve Uluslararası Hukuk”, Prof. Dr. Fehmi Yavuz’a Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1983, s. 227-228. 35 Görüşleri aktaran; Aktaş Acabey, s. 172. 36 Bu görüş çerçevesinde kavramsal olarak da hakça ve makul kullanım ilkesi yerine hakkaniyet ve nısfete uygun ve makul kullanımdan bahsedilmesinin daha isabetli olacağı ifade edilmektedir. Açıklamalar için bkz. Dülger, s. 32. 37 Bu doğrultuda bkz. Melda Sur, Uluslararası Hukukun Esasları, 8. Baskı, Beta Ya- yıncılık, İstanbul 2014, s. 91-92.