Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

243 TBB Dergisi 2018 (135) Merve Nur YILMAZ III. SINIRAŞAN SULARIN ULAŞIM DIŞI AMAÇLARLA HAKÇA KULLANIMI A. Doktrinler Sınıraşan suların kullanma esaslarının belirlenmesi açısından bir- birinden farklı doktrinler geliştirilmiştir. Hakça kullanım ilkesi bu doktrinlerden sınırlı egemenlik doktrininin savunduğu bir argüman olarak ortaya çıkmıştır. Ancak gelişim seyrini ve ilkenin dayandığı esasları daha iyi ortaya koyabilmek adına diğer doktrinleri de kısaca açıklamak gerekir. 1. Mutlak Ülke Egemenliği (Harmon) Doktrini Doktrin, yukarı kıyıdaş devletin suyun kendilerince kullanımın- dan aşağı kıyıdaş devletin etkilenip etkilenmediğini göz önünde bu- lundurmaksızın, akarsuların sularını dilediği gibi kullanabilmesi veya saptırabilmesi olarak tanımlanmaktadır. 38 ABD’ nin 1895’ te Rio Gran- de Nehri için ilk savunduğu argümanı oluşturan bu doktrin ABD ta- rafından Kanada ile ABD arasında ortaya çıkan Columbia Nehri uyuş- mazlığında kesin olarak terk edilmiştir. 39 2. Doğal Bütünlük Doktrini Harmon doktrininin aksine aşağı kıyıdaş devletlerin su kullanım haklarını koruyan bir ilke olarak doğal bütünlük görüşü, nehirlerin doğal durumlarında herhangi bir değişiklik yapılmadan kullanılma- sını savunur. 40 Bu görüşe göre, yukarı kıyıdaş devletin aşağı kıyıdaş devletlerin haklarına zarar verebilecek nitelikteki su kullanımlarına ilişkin olarak aşağı kıyıdaş devletin bu kullanımlara rıza göstermesi 38 Kapan, İsmail, Türkiye İle Suriye ve Irak Arasında Su Anlaşmazlığı Ve Türkiye’nin Çözüm İçin Sunduğu “Üç Aşamalı Planın Su Hukuku Çerçevesinde İncelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi),İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2006, s. 45. Aktaran; Akça, s. 28; Pazarcı, Uluslararası Hukuk, s. 246. 39 Cem Sar, Uluslararası Nehirlerden Endüstriyel ve Tarımsal Amaçlarla Faydalan- ma Hakkı, Ankara, 1970, s. 124-125. Aktaran; Akça, s. 31. Columbia Nehri’nin iki ülke arasındaki kullanımına ilişkin 1961 tarihli anlaşma (Columbia River Treaty) için bkz. Kemal Berk Orhon, Sınıraşan Yerüstü Suların Yönetiminde Dünya ve Türkiye Uygulamaları, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara 2015, s. 76. 40 Dülger, s. 31.