Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

244 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi şartı aranmalıdır. 41 Nil Nehri barajı inşaatında Mısır, İngiliz Hükü- metine; 1957 Lanoux Gölü Davası’nda İspanya, Fransa›ya karşı; gü- nümüzde ise Suriye, Dicle- Fırat Nehirleri için Türkiye› ye karşı bu görüşü savunmaktadır. 42 3. Ön Kullanımın Üstünlüğü Doktrini Ön kullanımın üstünlüğü doktrini, uluslararası bir suyu daha önce kullanmaya başlayan kıyıdaşın, mevcut kullanımları üzerinde diğer kıyıdaşların etki edemeyeceği dokunulmaz bir hakka sahip ol- duğunu savunmaktadır. 43 Coğrafik olarak suların akış yönünün aşa- ğı kıyıdaş devletlere doğru olduğu düşünüldüğünde doktrin, aşağı kıyıdaş devletlerin geçmişteki su kullanım haklarını korumaktadır. 44 Kazanılmış hakların korunması prensibinin uluslararası hukukta bir yansıması olarak ortaya çıkan doktrin; uluslararası hukukta bir kaza- nılmış haktan bahsedilebilmesi için söz konusu hakkın andlaşmalara veya halefiyet ilkesine dayanması gerekliliğinden hareketle öğretide eleştirilmektedir. 45 , 46 Meksika, Rio Grande Nehri uyuşmazlığında; Irak ise Fırat- Dicle Nehirleri uyuşmazlığında görüşlerini bu doktrine da- yandırmıştır. 47 4. Sınırlı Egemenlik Doktrini Bir kıyıdaş devletin sınırları dâhilinde kalan nehirlerin kullanı- mında serbest olduğunu ancak bu serbestinin diğer kıyıdaş devletlere önemli zarar vermemek gibi bir sınırının da olduğunu ifade eden gö- 41 Yüksel İnan, “Sınır Aşan Suların Hukuksal Boyutları (Fırat ve Dicle)”, AÜSBFD , Cilt 4, Sayı 1-2, 1994, s. 249. 42 Sözü edilen uyuşmazlıklara ilişkin olarak bkz. Akça, s. 35. 43 Akça, s. 38-39. 44 Teknolojinin geldiği seviyede yukarı kıyıdaş devletler, suyu kendi sınırları içeri- sinde tutma imkânına sahip olduğundan, doktrin artık yukarı kıyıdaş devletlerin su kullanım haklarına da hizmet edebilecektir. Açıklama için bkz. Yücel Acer ve İbrahim Kaya, Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, 3. Baskı, Usak Yayınları, Ankara 2013, s. 106. 45 Akça, s. 39. 46 Uluslararası hukuk bu noktada aşağı kıyıdaş devletlerin kazanılmış haklarını ka- bul etmemektedir. Açıklama için bkz. İnan, s. 250. 47 Sözü edilen uyuşmazlıklara ilişkin olarak Akça, s. 39.