Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

246 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi katıldığımız karşı görüşe göre ise; ulusal hukuktaki komşuluk huku- ku ilişkilerinin devletlerarasındaki ilişkide uygulama olanağı bulun- mamaktadır zira devlet malik değil egemendir. Bu noktada komşuluk hukukundan aktarılabilecek kural ancak komşuların birbirlerine karşı “aşırı” nitelikteki davranışlardan kaçınma yükümlülüğü olabilir. 54 Ni- tekim iyi komşuluk ilkesi, uluslararası hukuka özgü genel ilkelerden biridir ve sınıraşan suların kullanımında devletlerin diğer havza ülke- lerine verebilecekleri esaslı zararları önleme noktasında uygun tedbir- leri alma yükümlülüğünün dayanak noktasını oluşturur. 55 Hakça kullanım ilkesini hakkın kötüye kullanılması yasağına da- yandıran görüşe göre ilkeye aykırılık oluşturan davranışlar ise, dev- letlerin kullanım haklarının kusurlu bir şekilde diğer devletlere zarar verme kastıyla kullanmasıdır. 56 Nitekim ileride tekrar değinileceği üzere hakça kullanımın ölçüsü belirlenirken dikkate alınan faktörler- den birisi de “devletlerin ihtiyaçları” dır. Öğretide hakça kullanım ilkesinin temelinde devletler yararına kurulan uluslararası irtifak hakkının bulunduğunu savunan bir görüş de bulunmaktadır. 57 Ancak uluslararası bir irtifak ancak andlaşmalarla kurulabilir. Devletler bu çerçevede ulusal hukukta olduğu gibi ulus- lararası suların kullanımı konusunda birtakım olumlu veya olumsuz edimler yüklenirler. Bu edimler de hakça kullanımın çerçevesini çizer. Ancak uluslararası hukukta egemenlik hakkı üzerindeki sınırlamalar, bir irtifak hakkı olarak değil; egemenlik hakkı üzerinde normal sınırla- malar olarak değerlendirilebileceğinden 58 kanaatimizce görüşün savu- nulabilirliği bulunmamaktadır. 54 Uluslararası hukukta komşuluk hukuku kurallarının sınıraşan suların kullanımı ile ilgili olarak uygulanabilme kabiliyetinin düşük olduğuna ilişkin; öğretide Ber- ber ve Sar tarafından savunulan görüşler için bkz. Aktaş Acabey, s. 147-148. 55 Sur, s. 88. 56 Suyun kullanım gerekçeleri o kullanımın hukuka uygunluğu belirlenirken dikka- te alınacak faktörlerdendir. Aktaş Acabey, s. 150. “İyiniyet” ve “Hiçbir devlet bi- lerek ülkesini başkasının haklarına zarar verecek eylemlerde kullanılmasına izin veremez” ilkeleri için bkz. Dülger, s. 34. 57 İlgili devletler yararına uluslararası irtifak hakkında aktarılan görüşler için bkz. Aktaş Acabey, s. 151. 58 Zira egemenlik ve mülkiyet farklı kavramlardır. G, Kaeckenbeeck, International Rivers, Londra 1968, s. 13. Aktaran Aktaş Acabey, s. 152, dpn 39.