Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

248 Uluslararası Çevre Hukukunda Hakça Kullanım İlkesi sahip olduğu anlaşılır. 64 , 65 Yine de bu konuda devletlerin izleyecekleri en sağlıklı yol şüphesiz her bir uluslararası suyolu projesi için ilgili devletlerle ayrı andlaşmalar akdetmektir. 66 Gelinen noktada hakça kullanım ilkesini artık bir uluslararası tea- mül hukuku kuralı olarak ele almanın mümkün olduğunu daha önce belirtmiştik. 1997 tarihli sözleşmede hakça ve makul kullanım, önemli zarar vermeme ilkesi ve taraf devletlere getirilen bir takım usuli yü- kümlülükler ile birlikte; ilkenin uluslararası teamül hukuku kuralı ol- masına dayanak oluşturan diğer uluslararası sözleşmeler veya kural- lara göre daha kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Sözleşmenin hakça ve makul kullanım ve katılım başlıklı 5. maddesinde hakça ve makul kullanıma; 67 “1. Suyolu devletleri kendi ülkelerinde bir uluslararası su yolunu hak- ça ve makul bir şekilde kullanırlar. Özellikle, bir uluslararası suyolu, suyolu devletleri tarafından ilgili suyolu devletlerinin menfaatlerini dikkate alarak, suyolunun uygun korunmasıyla bağdaşır şekilde, onun en iyi şekilde ve sür- dürülebilir kullanımı ve ondan yararlar elde etmek için kullanır ve geliştirir. 2. Suyolu devletleri bir uluslararası suyolunu hakça ve makul bir şekilde korumaya, geliştirmeye ve kullanmaya katılırlar. Böyle bir katılım işbu söz- leşmede öngörüldüğü gibi, hem suyolunu kullanma hakkını ve hem de onun gelişimi ve korunmas ında işbirliği ödevini içerir” şeklinde yer verilmiş- tir. Maddede hakça ve makul kullanım, “optimal kullanım” yani ulus- lararası su kaynaklarının mümkün olduğunca en etkili ve ekonomik olarak akla en yatkın kullanımı, 68 bir metot 69 olarak kabul edilmiştir. 64 The United Nations World Water Development Report 4, “Managing Wa- ter Report under Uncertainty and Risk», s. 32. http://unesdoc.unesco.org/ images/0021/002156/215644e.pdf, ( E. T: 26.11.2016). Bu yönde bkz. Erdal, s. 195. 65 Türkiye, sözleşmenin çerçeve niteliğini aşan detayda düzenlemeler içerdiğini oylama sırasında gündeme getirmiş ve tutanaklara geçirtmiştir. Akça, s. 81. 66 Yaşar Yakış, “Sınıraşan Suların Hukuki Rejimi”, Dış Politikası Dergisi , Cilt 6, Sayı 1, Ankara 1995, http://www.yasaryakis.com.tr/TR/belge/1-413/bsinirasan-su- larin-hukuki-rejimib-idis-politika-dergisi-.html,( E.T: 30.11.2016). 67 Sözleşmenin 5. maddesi için bkz. Aktaş Acabey, s. 180. 68 UN Watercourses Convention User’s Guide Fact Sheet Series: Number 4, “ Equ- itable and Reasonable Utilisation”, s.1, http://www.unwatercoursesconvention . org/documents/UNWC-Fact-Sheet-4-Equitable-and-Reasonable-Utilisation.pdf, ( E. T: 01.12.2016) 69 Howden, s. 34; Nitekim uluslararası suları daha rasyonel kullanmak, daha çok su kullanmaya hak kazanmak anlamına da gelmemektedir. Yakış, “Sınıraşan Suların Hukuki Rejimi”.