Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

249 TBB Dergisi 2018 (135) Merve Nur YILMAZ Ayrıca iş birliği yapma yükümlülüğü, yukarı kıyıdaş devlet için bir hak ve yükümlülük; aşağı kıyıdaş devlet açısından ise bir hak olarak düzenlenmiştir. Böylece 1992 tarihli BM- AEK Sınıraşan Su Yolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesinde hakça ve makul kullanım ilkesinin sınırı olarak “sınıraşan etki” kavramı çerçevesinde işaret edilen çevresel faktörlere, 70 5. maddede “suyolunun uygun korun- masıyla bağdaşır şekilde” ve “sürdürülebilir kullanım” ifadeleri kapsamın- da işaret edilmiş olmaktadır. Dolayısıyla sözleşmeye göre kullanımın hakça ve makul olması yeterli olmamakta; su kaynaklarının doğal çev- resine (ekosistem) karşı da makul kullanım teşkil etmesi gerekmekte- dir. 71 1997 tarihli sözleşmede yer verilen hakça kullanım ilkesinin en güçlü dayanağını Uluslararası Hukuk Derneği tarafından 1966 yılında kabul edilen Helsinki Kuralları oluşturur. 72 Özellikle hakça kullanımı belirleyici bazı faktörlere yer veren sözleşmenin 6. maddesinde Hel- sinki Kuralları olduğu gibi yansıtılmıştır. 73 Bu faktörler, “ a. Coğrafi, hidrografik, iklimsel, ekolojik, ve diğer doğal tabiatlı fak- törler, b. İlgili suyolu devletlerinin sosyal ve ekonomik ihtiyaçları, c. Her bir suyolu devletindeki suyoluna bağımlı nüfus, ç . Bir suyolu devletindeki kullanım veya kullanımların diğer suyolu dev- letleri üzerindeki etkileri, d. Suyolunun mevcut ve potansiyel kullanımları, e. Suyolundaki su kaynaklarının kullanımının muhafazası, korunması, geliştirilmesi ve ekonomisi ile buna bağlı alınan tedbirlerin mahiyetleri, f. Özellikle, planlanan veya mevcut kullanımlara ilişkin benzer de- ğerdeki alternatiflerin mevcudiyetidir.” 70 Akça, s. 62. 71 Howden, s. 35. 72 Yakış, “Sınıraşan Suların Hukuki Rejimi”. Ancak maddede Helsinki Kurallarında yer alan “her havza devletinin suyoluna yaptıkları su katkısı” faktörüne yer veril- memiştir. 73 Sözleşmenin 6. maddesi için bkz. Akça, s. 88; Pazarcı, Uluslararası Hukuk, s. 247- 248.