Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

255 TBB Dergisi 2018 (135) Merve Nur YILMAZ ve toprak sınıflandırma ve drenaj kriterleri hakkında bilgi alışverişin- de bulunmak, işletmede olan, inşa halindeki ve planlanan projelerin toprak sınıflarını kontrol etmek, toprak sınıfları ve drenaj koşullarına göre bitki desenlerini araştırmak, sulama suyu ve yıkama suyu ihti- yaçlarını hesaplamak gibi faaliyetleri içermektedir. Planın üçüncü ve son aşamasını ise elverişli bulunan toprakların eldeki su ile sulanabil- mesini sağlayacak tesislerin yapılması ve uygun sulama sistemlerinin projelendirilmesi çalışmalarının yapılması oluşturmaktadır. Bunun için de sulama tipi ve sistemini tartışmak ve belirlemek, işletmedeki projelerin modernizasyon ve ıslah imkânlarını araştırmak, tüm proje- lerin toplam su tüketimlerini belirlemek her ülkedeki, içme, kullanma ve endüstri suyu temini, Dicle’den Fırat’a su transferi imkânını göz önünde bulundurarak arz-talep dengesini sağlamaya yönelik bir ben- zeşim modeli geliştirmek, planlama safhasındaki projelerin ekonomik yapılabilirliklerini belirlemek için yöntem ve kriterleri tartışmak gibi faaliyetlere yer verilmiştir. Görüldüğü üzere özellikle mevcut suyun tespit edilen havza bilgileri ışığında akılcı bir biçimde tahsisini öngö- ren planın üçüncü aşamasında hakça kullanım ilkesi ile uyumlu birta- kım faaliyetler öngörülmektedir. Buna rağmen Türkiye’nin üç aşamalı planındaki hakça kullanım anlayışı; ekonomik faktörlere ağırlık verildiği, çevresel faktörlerin göz ardı edildiği ve uluslararası tanıma uymadığı gerekçeleriyle eleştiril- mektedir. 104 Bu çerçevede Dicle ve Fırat Havzası bakımından üç kıyı- daş devletin de uluslararası teamül hukuku kurallarına bağlı kalması gerektiği ifade edilmektedir. 105 Kıyıdaş devletlerin tüm bölgesel ihti- yaçlarına uygun bir şekilde hazırlanan üç aşamalı planın göz ardı edi- lerek Türkiye’nin izlediği politikanın eleştirilmesi, özellikle Birleşmiş Milletler Uluslararası Suyollarının Ulaşım Dışı Amaçlarla Kullanımı Hukukuna İlişkin Sözleşmenin hakça kullanımın belirlenmesinde çevresel faktörlerin göz ardı edilmesine açık kapı bırakan 6. madde düzenlemesi karşısında bizce çelişkili bir durum oluşturmaktadır. Ay- rıca üç aşamalı planda önerilen su kullanımının ülke egemenlikleri- ni zedelemeyecek şekilde hakça ve makul kullanımı içerdiği dikkate 104 Eleştiri için bkz. Howden, s. 60. 105 Açıklama için bkz. Kirschner and Tiroch, s. 382.