Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

336 Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi not only for the national laws but also for supranational legal texts after the change of the socio-economical paradigm. Indeed, bona fides has the elasticity which is needed to overcome the firmness of national legal rules for the globalization of law. Keywords: Bona Fides, Fidelity, Good Faith, the Prohibition of Inconsistent Behaviour, the Prohibition of Abuse of Rights, Fair De- aling GİRİŞ İyiniyet ile dürüstlük kuralı kavramlarını bünyesinde barındıran bona fides Roma hukukundan bu yana hukukun ayrılmaz bir parçası olmuş etik ilkelerdendir. Bona fides kavramı ortadan kaldığı takdirde kişiler arasındaki tüm etkileşimler var olmayı kesecektir. 1 Zira Roma hukukunun iktibasının devamında ulusal kodifikasyonlarda yer alan doğal hukuk etkisi etik değerlerin önemini her daim korumasına hiz- met etmiş, sosyal barış ve uyumu sağlamak adına bu değerler pozitif hukukun da önemli bir parçası haline gelmiştir. Sözleşmeler hukukun- da dürüstlük kuralı biçiminde karşımıza çıkan objektif bona fides, gü- nümüzde önemini gün geçtikçe artırmaktadır. Bona fides ’in sabit bir anlamı mevcut olmayıp adeta amorf bir ya- pıya sahip olduğu söylenmektedir. 2 Keza “bona fides” ifadesi özünde totolojik bir kavramdır. Sayısız çağdaş hukuk sisteminde yer alan bu kavramın net bir tanımının olmayışı, yerine getirdiği işlevleri de etki- lemektedir. Bona fides ’in önemi, sadece iyiniyet ya da dürüstlük ku- ralının değil, Roma hukukundan gelen ve çağdaş hukuk sistemlerini şekillendiren pek çok yavru prensibin esasında bu ilkeye dayanmasın- da yatar. 3 Roma hukukunun asırlarca yaşamasının yanı sıra modern hukukların güncelliklerini kaybetmemeleri de esasında böylesi etik ilkenin varlığına dayanmaktadır. 4 1 John F. O’Connor, Good Faith in International Law, Dartmouth Publishing Com- pany Limited, Brookfield, 1991, s. 56 2 Friedrich K. Juenger, “Listening To Law Professors Talk About Good Faith: Some Afterthoughts”, Tulane Law Review , C. 69, 1995, s. 1253-1258, s. 1254 3 Fritz Schulz (Çev. Belgin Erdoğmuş), “Roma Hukuku’nun Prensiplerinden Sada- kat” , İÜHFD , C. 48, S. 1-4, 1995, s. 380-398, s. 391 4 Martin J. Schermaier, “Bona Fides in Roman Contract Law” (ed. Reinhard Zim- mermann ve Simon Whittaker), Good Faith in European Contract Law, Cambrid- ge University Press, Cambridge, 2000, s. 92