Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

338 Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi değerlendirilemeyen Fides Roma medenîyetinde insanların sağ elinde yaşadığına inanılan sadakat, inanç ve dürüstlük Tanrıçasını sembolize etmiştir. 7 Bu Tanrıça tacitum in pectore numen yani insanın iç dünya- sındaki sadakat erdemini simgelemektedir. 8 Roma dininde erdemlerin büyük Tanrısal varlıklardan türediğine inanılmış, sadakat erdemini ifade eden Fides ’in de Jupiter ’den doğduğu düşünülmüştür. 9 Roma di- nine göre Fides , insanların içinde taşıdığı Tanrıdır. 10 Roma’da benimsenmiş olan fides kavramı sadece dürüstlüğü ifade etmemiştir. Aynı zamanda cesaret ve devlete bağlılık gibi erdemleri de içine alan bu kavram kamu hukuku, özellikle de savaşlar, uluslararası ilişkiler ve devlet içi özel ilişkiler bakımından da büyük önem taşımış- tır. 11 Fides sözcüğünden türemiş olan foedus sözcüğü Roma’da halklar arasında yapılan ikili anlaşmaları ifade etmiş olup bu anlaşmalar söz- leşen taraflar arasında barışçıl ilişkiler kurmayı hedeflemiştir. 12 Fides’ in ve buna bağlı olarak verilen sözlerin ahlaki, siyasi ve dini ilişkileri ga- ranti altına aldığına inanan Romalılar Tanrıların verilen sözlerin ye- rine getirilmesini sağlamak için ilişkilere müdahale ettikleri evrensel bir düzen getirmişlerdir. 13 Bu çerçevede haklı menfaatin ihlali de eski devirlerde dahi hem toplumlar arası hem de kişiler arası ilişkiler bakı- mından göz önünde tutulan fides ’e aykırılık olarak adlandırılmıştır. 14 laume Budé, Lettres d’Humanité, S. 23, 1964, s. 419-435, s. 419 7 Roma’da organların ve uzuvların Tanrısal varlıklarla ilişkili olduklarına inanıl- mıştır. Örneğin Memoria kulak, Genius ise alın ile bağlantılandırılmıştır. Boyancé. Op. Cit. s. 425 8 Gérard Freyburger, Fides: Étude Sémantique et Religieuse Depuis les Origines jusqu’à l’Époque Augustéenne, Les Belles Lettres, Collection d’Études Anciennes, Paris, 1986, s. 228 vd. 9 Harold Mattingly, “The Roman ‘Virtues’”, The Harvard Theological Review, C. 30, S. 2, 1937, s. 103-117, s.106 10 Öte yandan fides’in pre-Romanist döneme dayandığını söyleyen tarihçiler de mevcuttur. Boyancé. Op. Cit. s. 425 11 Freyburger. Loc. Cit. 12 Filippo Gallo, “Bona Fides E Ius Gentium” (ed. Alberto Burdese ve Luigi Garofa- lo) Il Ruolo della Buona Fede Oggettiva nell’Esperienza Giuridica Storica e Con- temporanea atti del Convegno Internazionale di Studi in Onore di Alberto Burde- se, CEDAM, Vol. 2, Padova, 2003, s. 115-153, s. 131 13 Boyancé. Op. Cit. s. 429-430 14 Leonid Kofanov, “Il Carattere Religioso-Giuridicio della Fides Romana Nei Secoli V-III A.C. sull’Interpretazione di Polibio 6-56, 6-15” (ed. Alberto Burdese ve Luigi Garofalo) Il Ruolo della Buona Fede Oggettiva nell’Esperienza Giuridica Storica e Contemporanea atti del Convegno Internazionale di Studi in Onore di Alberto Burdese, CEDAM, Vol. 2, Padova, 2003, s. 333-345, s. 342. Emanuele Severino, La