Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

344 Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi II. Bona Fides ve Aequitas İlişkisi Celsus’a ait olan D. 1.1.1 pr. uyarınca “ius est ars boni et aequi” 47 yani “hukuk iyiyi ve hakkaniyetli olanı bulma sanatı” olup adaletin sağ- lanması için gereken ölçü somut olay adaletini sağlayan hakkaniyet kavramıdır. 48 Zira Roma hukukundan günümüze gelen “summum ius summa iniuria” 49 düşüncesine göre katı ve şekilci hukuk kurallarının içerdikleri olgular önceden bilinmeyen tüm somut olaylara aynı biçim- de uygulanması adaletten çok adaletsizlik yaratmaya yarayacaktır. 50 Bona fides ’in yöneldiği yegâne amaç en üst moral ide olarak adalet olup gerçek adalete ulaşmak için ise hakkaniyetin sağlanması gerekmekte- dir. 51 Aequitas içerisinde iki basit anlamı barındırmaktadır. Bunlardan ilki fides yani söze bağlılık iken ikincisi ise belirli davranış standartla- rına uymayı ifade etmektedir. 52 Gaius’un Institutiones ’inde de belirli metinler bakımından “ex aequo et bono” ile “ bona fides” aynı anlamda ele alınmıştır. Gaius’un Ins. 3.137 metni uyarınca; “Item in his contractibus alter alteri obligatur de eo, quod alterum alteri ex bono et aequo praestare oportet, cum alioquin in uerborum obligationibus alius stipuletur alius promittat et in nominibus alius expensum ferendo obli- get alius obligetur.” “Bunun gibi, bu sözleşmelerde taraflar karşılıklı olarak sorum- ludur. Zira her birisi diğerine hakkaniyetin gereklerini ifa etmekle 47 D. 1.1.1 pr. 48 Öte yandan burada bahis konusu “ars“sözcüğü günümüz anlamında sanat de- ğil, Yunanca “techne” olarak ifade edilen beceri anlamında kullanılmıştır. Zira bu değerler kullanılarak verilen kararlar iyi ve hakkaniyetli olup neticede adaleti sağlamaktadırlar. Cengiz Koçhisarlıoğlu ve Özlem Söğütlü Erişgin, Roma Özel Hukuku Uygulamaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016, s. 10. Villey, Op. Cit. s. 48. Herbert Hausmaninger ve Walter Selb, Römisches Privatrecht, Böhlau, Wien, 2001, s. 28 49 Cicero, De Officiis, 1. 33. Kadir Gürten, Roma Hukukunda Hakkaniyet (Aequitas), Adalet Yayınevi, Ankara, 2008, s. 29 50 William W. Buckland, A Text Book of Roman Law: From Augustus to Justinans, Cambridge University Press, Cambridge, 1950, s. 55 51 Adnan Güriz, “Adalet Kavramı”, (ed. Adnan Güriz) Anayasa Yargısı-Anayasa mahkemesinin 28. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 1994, s. 13-20, s. 13 52 Schermaier. Op. Cit. s. 88