Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

346 Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi Kanonik hukukçular, bona fides ’i Hristiyan ahlakçılığı çerçevesinde açıklamaya çalışmışlardır. Bu açıdan bona fides iyiniyet ve iyi irade an- lamında kullanılmıştır. 59 Buna karşılık postglossator ’lardan Baldus’un bona fides görüşleri Aristoteles’in görüşlerine dayanmış, genellikle bona fides, aequitas ile aynı anlamda kullanılmıştır. 60 Baldus’a göre aequitas dürüstlük kuralına uygun davranışlar için kuralların kuralı yani ade- ta bir “regula regulorum” sayılmıştır. Keza Baldus öncesi ius commune hukukçuları da bona fides ile aequitas kavramlarını aynı anlamda ele alarak bu kavramların hukukî ilişki içerisindeki tarafların sözlerini tutması, bir tarafın diğerini yanıltmaması ve son olarak her iki tarafın açıkça üstlenilmemiş dahi olsa, dürüst bir kişinin yükleneceği borçlar- la bağlanması olmak üzere üç unsuru içerdiğini belirlemişlerdir. Bal- dus da bona fides bakımından söze bağlılığın önemine dikkat çekmiştir. Buna göre dolus halinde bona fides ’e ihanet edilmekte olup aequitas tesis edilememekte, böylelikle de sözleşme ile amaçlanan karşılıklı adalet gerçekleşememektedir. Baldus’a göre bona fide s bir sözleşmenin bağ- layıcı olup olmadığının tespiti ve tarafların borçlarının içeriği ile bun- ların yerine getirilip getirilmediğinin belirlenmesi açısından dikkate alınmalıdır. 61 Bona fides , dolus ’un yokluğu ve tarafların doğal hakka- niyete uygun davranması olmak üzere iki anlamı içerir. 62 Bu durum, “bonam fidem in contractibus considerai aequum est” yani “sözleşmelerde dürüstlük kuralının dikkate alınması hakkaniyet gereğidir” şeklinde açıklanmıştır. 63 Doğal hukukçulara göre hakkaniyet hâkim tarafından yorumla- nan doğal hukuktan başka bir şey değildir. 64 Doğal hukukun yorum- 59 Hostiensis (Ed. Enrico de Susa), Decretalium Commentaria, No: 11, 1581. X2, 26, 17 60 Dove J. Wilson, “Baldus de Ubaldis” , The Yale Law Journal , C. 12, 1902, s. 8-20, s. 17. Kenneth Pennington, “Baldus de Ubaldis”, Rivista Internazionale Di Dritto Comune, C. 8, 1997, s. 35-61, s.39 61 James Gordley, “Good Faith in Contract Law in the Medieval Ius Commune”, (ed. Reinhard Zimmermann ve ve Simon Whittaker) Good Faith in European Contract Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2000, s. 94, s. 108-109 62 Horn. Loc. Cit. 63 Gian Paolo Masetto, “Brevi Note Sull’Evoluzione Storica della Buona Fede Og- getiva”, in (ed. Francesco Macario, Marco N. Miletti) Tradizione Civilistica e Complessità del Sistema: Valutazioni Storiche e Prospettive della Parte Generale del Contratto, Fogia, Milano, 2006, s. 295 64 Jeffrie Coleman ve Jules Murphy, Philosophy of Law: An Introduction to Jurispru- dence, Westview Press, Colorado, 1989, s. 14