Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

34 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu kat zorunlu Anayasallık denetiminin gereklerinin de yerindelik dene- timi yasağına gireceğine dair bir yorum, bireysel başvurunun amacı ve Anayasa Mahkemesine verilen yetkinin içeriği ile bağdaşmaz. Bu kural denetim yetkisinin doğasına uygun olarak yorumlanmalıdır. Daha önce örnekleri verildiği ve doktrinde de belirtildiği üzereAİHM kararlarında Sözleşme standardını sağlamak amacıyla gerektiğindeye- rindelik denetimi de yapılmaktadır. 89 Ayrıca bireysel başvuruda temel hakka ilişkin anayasal uyuşmazlığı nihai olarak karara bağlama yetki- sinin yalnızca AYM’de olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Sınırlayıcı kuralların katı şekilde yorumlanması durumunda AYM’ne bireysel başvuruyla verilen denetim yetkisinin kullanılması önlenmiş ve bu özel yargı yolu etkisiz hale getirilmiş olur. Örneğin iç hukukun açıkça anayasaya aykırı yorumlandığı veya işkence yaptığı iddia edilen kamu görevlileri hakkında etkin soruşturma yapılmadığı durumda, AYM’nin hukukun yorumlanması veya delillerin değerlen- dirilmesini denetleyemeyeceğini kabul etmek, hak ihlalinin ve mağdu- riyetin sürdürülmesini tercih anlamına gelir. 90 Gerçekten de böyle bir durumda AYM hak ihlalini gideremeyecek ve ihlal tespiti AİHM’nin kararına ertelenmiş olacaktır. Diğer taraftan, Anayasanın 148/3. maddesinde yer alan ölçü norm ile iç hukukta etkili bir bireysel başvuru yolunun öngörüldüğü açıktır. Bundan başka, Anayasanın 148/3. maddesi ile AİHS’ne yapılan atıf ve Anayasanın destek norm olan 90/son maddesi ile Sözleşmenin iç hu- kuk düzeni üzerindeki etkisi ve Devletin bu kapsamdaki yükümlülük- leri gözetildiğinde, bir anlamda 6216 sayılı Kanunun başvuruya ilişkin hükümleri gibi, başvurunun etkinliği ve usulüyle ilgili Sözleşme ku- rallarının da bireysel başvuruda uygulanması gereken normlar olduğu düşünülmelidir. Bu kurallar örneğin Sözleşmenin 3. maddesinde yer alan işkence yasağı ihlal edildiğinde, etkin soruşturma yükümlülüğü derece mahkemelerine hitap ettiği gibi, bireysel başvuruyu inceleyen AYM’ne de hitap etmekte ve denetleme yükümlülüğü getirmektedir. Aynı örneği kişi özgürlüğü (Söz. 5) hakkı ve diğer haklar yönünden de vermek mümkündür. AYM bazı kararlarında bireysel başvurunun amacı ve sınırlayıcı 89 Gözübüyük/Gölcüklü, AİH Sözleşmesi ve Uygulaması, 2013, s. 428. 90 Bu yöndeki eleştiri ve örnekler için bkz. İnceoğlu, Türkiye ve Latin Modelleri, s. 227, 228.