Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

351 TBB Dergisi 2018 (135) Talya Şans UÇARYILMAZ Iudicia bonae fidei ’nin Roma hukukunda pratik önemi de büyüktür. Örneğin sözleşmesel faiz borcunun stipulatio ile belirlenmesi halinde, dar hukuk davası açılabilmiş, buna karşılık bonae fidei iudicia ’lar kap- samında faize otomatik olarak hükmedilebilmiştir. 81 Yine iudicia bonae fidei ile istenebilecek olan zarar; sadece fiili zararı ifade eden damnum emergens olmayıp yoksun kalınan kâr kalemini oluşturan lucrum ces- sans yani sözleşme gereği gibi ifa edilseydi elde edilebilecek yararların elde edilememesi ile uğranılan zararı da bona fides ve aequitas uyarınca içerisine almaktadır. 82 Öte yandan Roma hukukunda iudicium bona fidei bakımından olay bazında yaklaşım mevcut olmuş, praetor’ lar formula usûlü uyarınca her bir olayı kendi koşulları altında değerlendirmiş ve önceden düzenlenmemiş olasılıklar bakımından ex fide bona davranılıp davranılmadığının tespitini ayrı ayrı yapmıştır. 83 Cicero, tutela (vesayet), societas (ortaklık), fiducia (inançlı işlem), mandatum (vekâlet), emptio venditio (alım satım) ile locatio conductio (ki- ra-hizmet ve eser) sözleşmelerinden doğan davaların iudicia bonae fidei oldukları belirtilmiştir. Gaius ise Institutiones 4. 62 uyarınca emptio ven- ditio (alım satım) , locatio conductio (kira-hizmet ve eser) , negotiorum ges- tio (vekâletsiz iş görme), mandatum (vekâlet), depositum (saklama), fidu- cia (inançlı işlem), societas (ortaklık), tutela (vesayet)’dan doğan davalar ile actio rei uxoriae 84 ’ı iudicia bonae fidei olarak saymıştır. Bir diğer de- yişle iyiniyet davalarının uygulama alanı Klasik Hukuk Dönemi’nde genişlemiştir. 85 Institutiones 4.6.28 metni ise bu davalara actio familiae eriscundae ile actio communi dividundo gibi yargıca benzer bir takdir yet- kisi genişliği tanıyan ancak bona fides ’e dayanmayan davaların da dâhil edildiğini gözler önüne sermektedir. Öte yandan bunlar açık bir bona fides klozu taşımamaktadırlar. 86 81 Kaser, Knütel ve Lohsse. Op. Cit. s. 204 82 Keza delicta bakımından güven ve gözetim eksikliğnden dolayı gerçekleşen her tür zarar da bonae fidei iudicia ile tazmin edilebilmiştir. Kaser, Knütel ve Lohsse. Op. Cit. s. 230. Borkowski. Op. Cit. s. 331 83 Javier Del Granado, “The Genius of Roman Law From a Law and Economics Pers- pective”, San Diego International Law Journal , C. 13, 2011, s. 301-329, s. 315 84 Actio rei uxoriae, kocanın karısına ait olan ve evlilik sırasında beraberinde getir- diği malvarlığını ifade eden cihazı (dos) yönetimine ilişkin bir davadır. 85 Söğütlü Erişgin. Op. Cit. s. 95 86 Carlo Augusto Cannata , “Bona fides E Strutture Processuali” (ed. Alberto Burde- se ve Luigi Garofalo) Il Ruolo della Buona Fede Oggettiva nell’Esperienza Giuri- dica Storica e Contemporanea atti del Convegno Internazionale di Studi in Onore