Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

353 TBB Dergisi 2018 (135) Talya Şans UÇARYILMAZ alacaklının menfaatini koruduğundan bu kurumun kökeni bona fides ’e dayandırılmaktadır. 92 Bonae fidei iudicia öncesinde yargıcın officium ’u yalnızca kuralın formula ’da yazıp yazmadığına bakmakla sınırlı olmuştur. Ex fide bona klozu ise yargıca taraflar arasındaki ilişkiyi değerlendirebilme imkânı vermiş; hukuki ilişkinin kökeni, etkileri, tarafların davranışları ve on- ları çevreleyen şartlar göz önüne alınarak önceden mevcut olan şe- kilcilik, getirilen değerler sistemi ile dağıtılmıştır. 93 Ex fide bona kaydı yargıcın takdir alanını bir hayli genişletmiş, öte yandan uygulamada keyfiliğe yol açmamıştır. 94 Nitekim toplumun sadakat ve güven er- demlerine verdiği önemin de etkisiyle Roma hukukunda olay bazında yeknesak ve somut bir bona fides anlayışı yerleşmiş, bu anlayış kesin objektif bir kriter oluşturmuş ve çeşitli parametreler etkisinde değiş- memiştir. 95 Bonae fidei iudicia ’nın gelişiminde dolaylı olarak ius gentium ve ius naturale ’nin de etkisi büyüktür. 96 Yunan felsefesine dayanan ius natu- rale , etik değerlere dayanan ve içgüdüsel bir ahlakiliği içerisinde ba- rındıran ratio summa (ortak akıl)’nın yansıması olan kurallar bütünü olarak görülmüştür. 97 Doğal hukukun temel unsurlarından bir tanesi “başkasının hakkını gözetmek” iken bonae fidei iudicia uygulamaları ise 92 Kaser, Knütel ve Lohsse. Op. Cit. s. 326. Hausmaninger ve Selb. Op. Cit. s. 318. Filippo Nappi, “Buona Fede Ed Equità nell’Estinzione Dell’Obbligazione per Compensazione (Considerazioni sula Funzione di Grantia della Compensazio- ne” (ed. Alberto Burdese ve Luigi Garofalo) Il Ruolo della Buona Fede Oggettiva nell’Esperienza Giuridica Storica e Contemporanea atti del Convegno Interna- zionale di Studi in Onore di Alberto Burdese, CEDAM, Vol. 2, Padova, 2003, s. 475-496, s. 483. Kaser, Knütel ve Lohsse. Op. Cit. s. 325. Pascal Pichonnaz, “Quel- ques Aspects de la Bonne Foi (Objective) dans la Compensatio En Cas de Faillité à Rome et Aujourd’hui” (ed. Alberto Burdese ve Luigi Garofalo) Il Ruolo della Buona Fede Oggettiva nell’Esperienza Giuridica Storica e Contemporanea atti del Convegno Internazionale di Studi in Onore di Alberto Burdese, CEDAM, Vol. 2, Padova, 2003, s. 105-123, s. 105 vd. 93 Alexander Beck, “Zu den Grundprinzipien der Bona Fides im Römischen Vert- ragsrecht”, Aequitas und Bona Fides: Festgabe für 70.Geburtstag von August Si- monius, Helbing & Lichtenhahn, Basel, 1955, s. 23 vd. Schermaier. Op. Cit. s. 84 94 Umur. Loc. Cit. 95 Cannata. Op. Cit. s. 260 96 Mario Talamanca, Istituzioni di Diritto Romano, Giuffrè, Milano, 2016, s. 116 vd. 97 D.1.1.11. Buckland. Loc. Cit. Kaser, Knütel ve Lohsse. Op. Cit. s. 39. Cicero, De Officiis, 1. 10-24