Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

366 Roma Hukukunda Sözleşmesel Bona Fides (Dürüstlük Kuralı) Kavramı ve Çağdaş Hukuka Etkisi maddeleri uyarınca hukuki işlemlerin yorumunda dürüstlük kuralına uyma yükümlülüğü özel olarak düzenlenmektedir. 158 Bona fides ’in bir diğer işlevi ise tamamlayıcılıktır. Labeo bona fides ’i sözleşmenin tamamlanması için gerekeli erdemli davranışlar olarak tanımlamıştır. 159 Sözleşmeler de tıpkı kanular gibi içerisinde boşluk- lar bulundurabilmekte olup hukuki ilişkide ortaya çıkabilecek bütün sorunların çözümüne ait esasların o sözleşmede yer almaması müm- kündür. 160 Roma’dan bu yana ise sözleşmelerde lacuna (boşluk) olması halinde aequitas ve bona fides ’e başvurulmaktadır. 161 Roma hukukunda taraflar sözleşme ile üstlendikleri yükümlülükleri açıkça düzenlemiş iseler bene agere borcu gereği bona fides ’e uygun ve sadakatli bir şekilde davranmaları gerekmiştir. Öte yandan bu yükümlülükler açıkça dü- zenlenmemişse de sözleşme taraflarının bona fide davranmaları bek- lenmektedir. 162 Bu bağlamda tarafların üzerinde açıkça anlaşmadıkları bazı noktalarla da bağlı olabilecekleri kabul edilmiştir. Ulpianus’a ait D. 19.1.11.1 uyarınca; “….. nihil magis bonae fidei congruit quam id praestari, quod inter cont- rahentes actum est. quod si nihil convenit, tunc ea praestabuntur, quae natu- raliter insunt huius iudicii potestate.” “……sözleşmenin taraflarının uzlaştıkları hususları yerine getir- melerinden daha fazla bona fides ’e uygun bir şey yoktur. Bununla be- raber bir şey özel olarak kararlaştırılmamışsa, o hukuki işlemin kapsa- mından doğal olarak çıkarılabilecek hususlar bakımından birbirlerine karşı sorumlu olurlar.” Ius commune hukukçuları da Klasik Roma hukukunda uygulanan kuralları, açık hükümler olmadığında sözleşmeye bona fides ve aequitas gereği dâhil edilecek olan koşulların sözleşmenin doğasından kaynak- lanması gerektiği şeklinde şematize etmişlerdir. Buna göre sözleşme- nin tipini belirleyen ve tarafların değişiklik yapamayacakları unsurları 158 Keza dürüstlük kuralı ile “dürüst iş yapma” ilkesinin nasıl anlaşılması gerektiği de bir ölçüde tarafların anlaşmasına ve anlaşmanın tarafların iradesinin güven ilkesine göre yorumuna bağlıdır. Flechtner. Op. Cit. s. 307. Oğuz. Op. Cit. s. 118. Vogenauer. Op. Cit. s. 169 159 Gallo. Op. Cit. s. 615. Dazjcak. Op. Cit. s. 417 160 Oğuzman ve Barlas. Op. Cit. s. 288 161 Muckley. Op. Cit. s. 24 162 Del Granado. Op. Cit. s. 315