Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

369 TBB Dergisi 2018 (135) Talya Şans UÇARYILMAZ edilmiş olup özellikle Seneca’nın eserlerinde gözlemlenmektedir. 174 Keza exceptio doli generalis ’in strictum ius ’u düzeltici işleve sahip oldu- ğu konusunda da tartışma mevcut değildir. 175 Bunun gibi, dürüstlük kuralının düzeltici fonksiyonu Roma hukukunda praetor ’larca yapılan ius civile ’nin katılığının giderilmesi faaliyetine de benzemekte olup bu bakımdan praetor ’ların en çok kullandıkları araç ise bona fides ile har- manlanmış aequitas olmuştur. 176 Alman ve İtalyan hukukçular da bona fides ve aequitas ’ın medenî hukuku düzeltici yönünü (iuris civilis corrigendi causa) kabul etmekte- dirler. 177 Bu durumun en önemli örneği sözleşmenin değişen koşullara uyarlanmasıdır. Yine tahvil ya da çevirme (konversiyon) kurumunun da bu işlevin bir sonucu olduğu söylenebilir. Nitekim bu halde hü- kümsüz bir hukuki işlem yerine kendisine yakın hüküm ve sonuçları doğuran geçerli bir hukuki işlem konularak bona fides gözetilmekte- dir. 178 Her ne kadar sözleşmesel bona fides, pacta sunt servanda (ahde vefa) kuralının temel doğruluğuna uyulmasını gerektirmekte olsa dahi sözleşmesel ilişkilerde kimi zaman öngörülmesi mümkün olmayan yeni parametreler ortaya çıkabilmekte ve bu sözleşmenin taraflarını zarara uğratmaktadır. Pacta sunt servanda ’nın doğurduğu kurallardan bir tanesi olan clausula rebus sic stantibus doktrinine göre sözleşme an- cak bağıtlandığı sırada mevcut olan koşullar aynı kaldığı sürece bağ- layıcıdır. 179 Kökenini Roma hukukunda bulan kural gereğince belirli şartların mevcudiyeti halinde sözleşmelerin değişen koşullara uyarla- nabileceği kabul edilmektedir. 180 Africanus’a ait D. 46.3.38.pr uyarınca; “Cum quis sibi aut titio dari stipulatus sit, magis esse ait, ut ita demum recte titio solvi dicendum sit, si in eodem statu maneat, quo fuit, cum stipu- latio interponeretur: ceterum sive in adoptionem sive in exilium ierit vel aqua et igni ei interdictum vel servus factus sit, non recte ei solvi dicendum: tacite 174 Seneca, De Beneficiis, 4.21.6 175 Tommaso. Op. Cit. s. 444 176 Whittaker ve Zimmermann. Loc. Cit. 177 Busnelli. Op. Cit. s. 234. Gallo. Op. Cit. s. 634- 635 178 Akipek ve Akıntürk’e göre tahvil kurumu bona fides’in tamamlayıcı fonksiyo- nuna ilişkindir. Öte yandan sağlıksız bir hukuki işleme sağlık kazandırdığından düzeltici fonksiyonunun ağır bastığı söylenebilir. Akipek, Akıntürk ve Ateş. Op. Cit. s. 176 vd. 179 Zimmermann. Op. Cit. s. 579 180 Cicero, De Officiis, 1.31