Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

373 TBB Dergisi 2018 (135) Talya Şans UÇARYILMAZ Bona fides ’e dayanan güven ilişkisi sözleşmenin kurulmasından önceki aşamada culpa in contrahendo sorumluluğuna yol açmaktadır. 194 Her ne kadar kimi zaman Romanist bir kavram olarak değerlendiril- mese de, Bizans Dönemi’nde culpa in contrahendo sorumluluğunun uy- gulandığı öğretide savunulmaktadır. 195 Keza Tahiroğlu da sözleşme- nin kurulmasından önce tarafların birbirlerine karşı dürüst davranma ve gerçek durumu gizlememe yükümlülükleri olduğunu belirtmek- tedir. 196 Roma hukukunda bu aşamada tarafların hileli bir davranışta bulunmaları halinde actio doli açılabileceği kabul edilmiş olup Klasik Dönem’de bu davanın açılabilmesi için kasıt aranırken Iustinianus dö- neminde ihmal de yeterli bulunmuştur. 197 Bu durum ise culpa in cont- rahendo kurumunun kökeninin bona fides olduğunu göstermektedir. 198 Keza culpa in contrahendo salt haklı güvenin ihlaline dayalı bir sorum- luluk olan ve bona fides ’e dayanan güven sorumluluğunu da doğur- muştur. 199 194 Von Tuhr. Op. Cit. s. 187. Eren. Op. Cit. s. 1152. Rudolph Von Jhering, Culpa in Contrahendo Bei Nichtigen Oder Nicht Zur Perfection Gelangten Verträgen, Jhe- rings Jahrbücher, Band 4, 1861, s. 11 195 Ulpianus’a ait D.11.7.8.1 ve Modestinus’a ait D.18.1.62.1 metinleri ile Institutiones’de yer alan 3.23.5. metni buna kanıt olarak gösterilmektedir. Jhering. Op. Cit. s. 9 196 Tahiroğlu. Op. Cit. s. 50 197 D. 4.3.18.3. Steven Mirmina, “A Comparative Survey of Culpa in Contrahendo, Focusing on its Origins in Roman, German and French Law as Well as its App- lication in American Law”, Connecticut Journal of International Law , C. 8, 1992, s. 77-108, s. 82 198 Culpa in contrahendo sorumluluğunun kaynağı eski tarihlerden beri tartışılmış, haksız fiil ve sözleşmesel sorumluluk olmak üzere uzun yıllar ikili sorumluluk an- layışı mevcut olmuştur. Haksız fiil sorumluluğunun kabulü halinde zarar gören tarafın ispat yükü ve zamanaşımı dezavantajından ötürü adaletli sonuçlar doğ- mayacağından ve ortada kurulmuş bir sözleşme de olmadığından öğretide culpa in contrahendo’nun kendine özgü bir yapısı olan ve dürüstlük kuralına dayanan özel bir sorumluluk türü olduğu da savunulmuştur. Günümüzde bu kavramın edim yükümlülüklerinden bağımsız kanuni bir sorumluluk kaynağı olarak be- nimsenmesi de mümkündür. Bazı yazarlar ise culpa in contrahendo kavramını fiili sözleşme ilişkilerinin bir türü olarak görmektedirler. Günter Haupt, “Über faktische Vertragsverhältnisse”, Festschrift der Leipziger Juristenfakultat fur H. Siber, Band II, Leipzig, 1943, s. 9. Haluk Tandoğan, Türk Mes’uliyet Hukuku: Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet, Ankara, 1965, s. 5 vd. Eren. Op. Cit. s. 1155. Huriye Reyhan Demircioğlu, “Sorumluluk Hukukunun İkili Yapısının Aşılması Ürünleri Olarak Culpa in Contrahendo ve Güven Sorumlulukları”, Sorumluluk ve Tazmi- nat Hukuku Sempozyumu, Ankara, Gazi Ünivetsitesi, 28-29 Mayıs 2009, s. 219- 229, s. 221-224. Kalkan Oğuztürk. Op. Cit. s. 102 199 İsviçre Federal Mahkemesi tarafından verilen Swissair kararıyla geliştirilen güven sorumluluğu, 2010’dan bu yana Türk Yargıtay’ı tarafından da kabul edilmekte-