Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

HAK TEMELLİ SOSYAL YARDIM VE KLİENTALİZM RIGHT BASED SOCIAL RELIEF AND CLIENTELISM Ertuğrul YUVALI * Özet: Modern anlamda sosyal yardım; acıma, yardımseverlik veya hayırseverlik değerlerini içermez. Bunun aksine sosyal yardım, hak temelli bir düzlemde ele alınmalıdır. Nitekim kişilerin sosyal gü- venliğini güvence altına almak devletin yükümlülüğü olduğuna göre; sosyal güvenliğin önemli bir unsuru olan sosyal yardımların yapıl- ması da tam olarak devletin sorumluluğundadır. Sosyal yardımların hak temelli olarak ele alınması, toplumun adeta bir bütün şeklinde kendini koruması olarak da değerlendirilebilir. Nitekim hak temelli sosyal yardım anlayışında yoksulların ve muhtaçların, vatandaş ola- rak bir takım yardımlardan yararlandırılmaları bir sosyal hak olarak ele alınmaktadır. Hak temelli sosyal yardım anlayışının yerleşmesi ve gelişmesi- nin önündeki en büyük engellerden biri siyasi kayırmacılığın bir türü olan “klientalizm” olarak görülmektedir. Klientalizm kavramı, siyasal otoritenin dağıtım ölçütlerine göre sunulan bir takım hizmetler ya da mallar karşılığında, siyasal destek talebinde bulunması şeklinde tanımlanabilir. Klientalizm eksenli bir sosyal yardım anlayışı; muhtaç- lık, yoksulluk, sosyal dışlanma, etnik ve dini farklılıklar gibi unsurlar- dan beslenirken aynı zamanda bu unsurları beslemeye ve yeniden üretmeye yatkın olduğu gibi tüm toplum için gerekli olan yardım ve hizmetlerin gerçekleşmesini sağlayacak kamu kaynaklarının tüketil- mesine neden olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım, Yoksulluk, Popülizm, Klientalizm Abstract: The social relief in modern sense does not include the values of mercy, helpfulness or charity. Contrary to this, social assistance should be discussed on a right-based platform. As a mat- ter of fact, since assuring the social security of people is an obligati- on of the state; social relief, which is an important element of social security, is exactly under the responsibility of the state. The discus- sion of social relief, on the basis of rights, can be considered as self protection of the society almost as a whole. As a matter of fact, in right-based social relief understanding, providing poor and needy persons benefit from several reliefs is discussed as a social right. One of the biggest obstacles on the establishment and deve- lopment of right-based social relief understanding is seen as “clien- telism”, which is a form of political favouritism. The concept of clien- * Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, İş ve Sosyal Güvenlik Huku- ku Anabilim Dalı Başkanı, [email protected]