Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

386 Hak Temelli Sosyal Yardım ve Klientalizm Sosyal yardım olgusu, tarihin ilk dönemlerinde aile-içi, akrabalık, kabile-aşiret sistemi çerçevesinde ve komşuluk ekseninde şekillenmiş- tir. Yine ilk çağlardaki Türk, Mısır, Yunan, Roma ve diğer topluluk- larda sosyal yardımın her şeyden önce dini inançlar ve kişinin iyilik yapma isteği bağlamında yapıldığı belirtilmelidir. Sosyal yardımlar bakımından İslam dininin ortaya çıkması ile birlikte, yoksullara ya- pılan yardımların ibadet esasları arasında yer alması da bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. 5 Genel olarak denebilir ki; tarihsel gelişim süreci içerisinde tüm toplumlarda gelenekler, dini ve kültü- rel değerler ve toplumsal koşullar çerçevesinde şekillenen ve çeşitli yönleriyle benzerlik gösteren çeşitli sosyal yardım uygulamaları söz konusu olmuştur. Bu bağlamda dini müesseseler (camiler, kiliseler, hayri vakıflar, imaretler vb.), meslek örgütleri (loncalar, ahi birlikle- ri, yardımlaşma sandıkları vb.) ve diğer gönüllü kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen çeşitli sosyal yardım faaliyetleri, yoksul ve muhtaçla- rın ihtiyaçlarının karşılanması bakımından önemli işlevler görmüş- tür. 6 Bununla birlikte yoksulların ve yardıma muhtaç kişilere yönelik sosyal yardım faaliyetleri zaman içerisinde işlevini kısmen yitirmiş ve yetersiz kalmıştır. Özellikle sanayileşme döneminden sonra yaşanan gelişmeler, sonrasındaki iki büyük dünya savaşı, ekonomik bunalım- lar, kentlerdeki nüfus yoğunlaşması, işsizlik, yoksulluk, hastalıklar ve benzeri sosyal olgular, geleneksel yardımlaşma ve dayanışma mües- seseleri yerine sosyal yardımların bir kamu hizmeti olarak devletler tarafından üstlenilmesini gerektirmiştir. Günümüzde sosyal yardımlar çok büyük bir çoğunlukla kamu kaynaklarıyla finanse edilmekte ve bu yöntemle toplumdaki çeşitli sosyal kesimler arasında kaynak transferi gerçekleştirilmektedir. 7 Öyle ki; ilgililerin sosyal yardımlara doğrudan bir katkısı olmayışından do- layı sosyal yardımlar “kamu yardımları” olarak da ifade edilmektedir. 8 5 Faruk Taşçı, Sosyal Politikalarda Can Simidi Sosyal Yardım, Nobel Yayın Dağı- tım, Ankara 2010, s. 65. (Sosyal Yardım). 6 DDK, Türkiye’de Sosyal Yardımlar ve Sosyal Hizmetler Alanındaki Yasal ve Ku- rumsal Yapının İncelenmesi, Aile, Çocuk, Özürlü, Yaşlı ve Diğer Kişilere Götü- rülen Sosyal Hizmetlerin ve Sosyal Yardımların Genel Olarak Değerlendirilmesi, Bu Hizmetlerin Düzenli ve Verimli Şekilde Yürütülmesinin ve Geliştirilmesinin Sağlanması Hakkında Araştırma ve İnceleme Raporu, s. 2. 7 Alparslan Karabulut, “Türkiye’de Sosyal Yardım Ve Sosyal Yardımların Tek Mer- kezden Yürütülebilirliği” Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011, s.11. 8 A. Can Tuncay/Ömer Ekmekçi, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, 18. Bası, İstanbul 2016, s. 736.