Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

38 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu Geçici tedbir kararları doğrudan Sözleşme’de yer almayıp, Sözleş- menin verdiği yetki ile İç Tüzük’te düzenlendiğinden, taraf devletleri bağlayıcılığı noktasında tartışmalara neden olmuştur. Ancak doktrin- de farklı temellere dayanılsa da AİHM’in tedbir kararlarının devletleri bağlayıcı olduğu kabul edilmektedir. 103 AİHM de kararlarında bağla- yıcılığın temellerini Sözleşmenin 13. maddesindeki etkili yol kavramı ile 1 ve 34. maddeleri gereği devletlerin bu şekilde etkili bir yolu temin etme yükümlülüğüne dayandırmaktadır. Etkili başvuru yolu güven- cesi, gecikmesinde önemli zararın bulunduğu halde acil kararların alınması ve bunlara uyulmasını da gerekli kılmaktadır. 104 Sınırdışı kararları bakımından Sözleşme hükümleri, bir devletin uluslararası hukuka göre yabancıların ülkeye girişini kabul etmeme hakkına mani teşkil etmemektedir (bkz. Chahal/Birleşik Krallık, 1996). Yine Sözleşme, ülkeye girişine izin verilen yabancılara iltica veya sı- nırdışı edilmeme hakkı vermez. AİHM sınırdışı işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetlemediği gibi, siyasi bir suçtan aranan kişinin iade edilmesi de Sözleşmeyi ihlal etmez. 105 Başka deyişle sınırdışı ve iade konuları devletlerin egemenlik yetkisi ve uluslararası hukuk çerçe- vesinde takdir alanı içerisindedir. Fakat başka bir ülkeye gönderilen yabancının, gideceği ülkede 3. maddeyi ihlal edecek biçimde işken- ce veya insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ile karşılaşma riskinin varlığı, bu genel kuralın istisnasını oluşturmaktadır. Böyle gerçek bir risk bulunduğunda Sözleşmeci devletlerin sınırdışı veya iade etmeme yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülüğe (ve tedbir kararları- na) aykırılık, Sözleşmenin 3. maddesinin ihlaliyle sonuçlanmaktadır. 106 103 Tedbir kararlarının bağlayıcılığı konusunda; 1- Sözleşmedeki hakların etkili ko- runması bakımından bağlayıcılığın kaçınılmaz olduğu, 2-AİHM’in genel yargı yetkisinin içinde olduğu için ayrı bir yetkilendirmeye gerek olmadığı, 3- Uluslara- rası hukukun iyi niyet ilkesi (Viyana Söz. 31/1) gereği devletlerin tedbir kararına uymakla yükümlü oldukları, şeklinde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Göztepe, Geçici Tedbir, s. 69,70. 104 AİHM Mamatkulov ve Askarov/Türkiye, B. No: 468/27/99, 4.2.2005, par. 123- 129; Olaechae Cahuas/İspanya, B. No: 24668/03, 10.8.2006, nihai karar 11.12.2006, par. 81. 105 Ek 4 No’lu Protokol’un 4. maddesinde istisnai olarak, yabancıların toplu halde sınırdışı edilmeleri yasaklanmaktadır. Bu tür işlemlerde 8. Maddenin ihlali söz konusu olabilir; Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, 2013,s. 82. Ayrıca konuyla ilgili olarak, 1951 Tarihli BM Mülteci Sözleşmesinin 33. maddesindeki geri gönderme yasağı ile 1984 tarihli BM İşkence Sözleşmesinin 3. maddesi zikredilmelidir. 106 Bkz. Soering/Birleşik Krallık, A 161, 1989; Cruz Varas/İsveç, A 201, 1991; Harris/ O’Boyle/Bates/Buckley, 2013,s. 84. Ayrıca bkz. Paladi c. Moldova [GC], B. No: 39806/05, 10 Mart 2009.