Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

398 Hak Temelli Sosyal Yardım ve Klientalizm Bağlanması Hakkında Kanun” kapsamında verilen aylıklar, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün muhtaç aylığı ve imaret hizmetleri ile milli Eğitim Bakanlığı tarafından verilen burslar bu duruma örnek olarak gösterilebilir. 70 Bununla birlikte sosyal yardım sistemimiz bakımından bu konuda aksaklık olmadığını söylemek mümkün olmadığı gibi ye- rel yönetimlerce yapılan sosyal yardımlar söz konusu olduğunda yerel kuralların, politik ilişki ve değerlendirmelerin etkisinin çok daha arttı- ğını söylemek mümkündür. Hak temelli sosyal yardım anlayışını, bir ülkedeki siyasi otoritenin destek toplama amacıyla toplumun bazı kesimlerine kamu kaynak- larını kullanarak bir takım yardımlar vermesi anlamında kullanılan “klientalizm” 71 kavramıyla karıştırmamak gerekir. sosyologların kır- sal kesimdeki sosyal ilişkilerin hiyerarşisi için kullandıkları bir terim olarak klientalizm , 1970’li senelerden itibaren siyaset bilimindeki pat- ron-müşteri modeli olarak politik sistemler içinde de yer almıştır 72 Hak temelli sosyal yardım anlayışının yerleşmesi ve gelişmesinin önündeki en büyük engellerden biri siyasi kayırmacılığın 73 bir türü olan “klien- talizm” olarak gösterilebilir. Literatürde de belirtildiği üzere siyasi kayırmacılık patronaj, klientalizm ve hizmet kayırmacılığı olarak üç alt grupta incelenebilir. Bunlardan patronaj; Siyasi hayat içinde siyasi partilerin iktidara geldikten sonra kamu kurum ve kuruluşlarında ça- lışan “üst düzey bürokratları” görevden almaları ve bu görevlere yine siyasi yandaşlık, ideoloji, nepotizm-kronizm gibi unsurlar göz önüne alınarak yeni kimseleri görevlendirmeleri olarak ifade edilebilir. Hiz- met kayırmacılığı ise kamu görevlilerinin yakınlarını hukuka aykırı bir biçimde kayırması olarak tanımlanabilir. Klientalizm kavramı esas itibariyle siyasal otoritenin dağıtım öl- çütlerine göre sunulan bir takım hizmetler ya da mallar karşılığında, siyasal destek talebinde bulunmasına karşılık gelmektedir. 74 Klienta- 70 Hande Hacımahmutoğlu, s. 211. 71 Klientalizm kavramıyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz.: Arzu Özkanan/Ramazan Er- dem, “Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve”, Süleyman De- mirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2014/2, Sayı: 20, s. 180 vd. 72 Seyran Gürsoy Çuhadar, “Sosyal Politika ile Klientalizm İlişkisi; Gıda Bankacılığı Üzerinden Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, 2017/2, s. 684. 73 “Siyasi Kayırmacılık” kavramıyla ilgili olarak ayrıntılı bilgi için bkz. Arzu Özkanan/Ramazan Erdem, s. 180 vd. 74 Onur Metin, s. 182.