Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

426 İş Yargısında “Arabuluculuk” III- 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda “Dava Şartı Olarak Arabuluculuk” Cumhuriyet dönemimin iş ilişkilerini düzenleyen kanunların de- netimini ve uygulanmasını sağlamak, işçi ve işveren uyuşmazlıkları- nın adalet terazisinde çözülmesini gerçekleştirmek amacıyla 1950 yı- lında 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 63 çıkarılmıştır. 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, işçi ve işveren uyuşmazlık- larının doğrudan mahkeme yoluyla çözülebileceğini öngörmüş ve al- ternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine benzer düzenlemeleri (özel hakem gibi) ise 4857 sayılı İş Kanunu 64 gibi özel kanunlarda düzenle- nerek uygulanmıştır. Bu şekilde 67 yıl boyunca yürürlükte kalan 5521 sayılı Kanun, çalışma hayatında yaşanan köklü değişimlere karşı ye- tersiz kalması yönündeki eleştiriler sonucunda 7036 sayılı Kanun’la yürürlükten kaldırılmış ve yerine günümüz koşullarında benimsenen uzlaşmacı yaklaşımların etkisiyle 7036 sayılı yeni İş Mahkemeleri Ka- nunu yürürlüğe girmiştir. Türk hukukunda gönüllü (ihtiyari) arabuluculuk hali hazırda var- ken, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi 65 veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak getirilmiştir. Bu başvurunun yapılmamış olması ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca dava şartı eksikliği olarak değerlen- dirilecektir. 66 63 RG: 04.02.1950, 7424. 64 RG: 10.6.2003, 25134. 65 Çalışan tarafından talep edilebilecek; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü ni- yet tazminatı, ayrımcılık (eşitliğe aykırılık) tazminatı, sendikal tazminat, ücret, prim, ikramiye, fazla mesai ücreti, kullanılmayan yıllık izin ücreti alacağı, hafta tatili ücreti, belirli süreli iş sözleşmesinin erken feshinde bakiye süre ücreti, ulu- sal bayram ve genel tatil ücreti ve benzeri işçilik alacakları konusunda yaşanan uyuşmazlıklarda dava açılabilmesi için öncelikle arabulucuya gitmek zorunda olacaktır. Ancak, iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi veya manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları zorunlu arabuluculuk kapsamı dışındadır. Yine, işveren tarafından talep edilecek; ihbar tazminatı, cezai şart, haksız rekabete bağlı tazminat, avansın iadesi, eğitim gideri ve benzeri alacak ile tazminat taleple- ri için dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. 66 Odaman/Karaçöp, agm, s.61; Özmumcu, agm, s.834.; Resul Kurt, “10 soruda İş Mahkemeleri Kanunu ve Arabuluculuk”, Dünya Gazetesi, 27 Ekim 2017;