Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

44 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu olarak derece mahkemelerinin bu konudaki takdiri denetlenmemekte- dir. Ancak bu genel yaklaşımın istisnası bulunmaktadır. Mahkeme adil yargılanma hakkı bakımından, ceza davalarında hükme esas alınan delilin Sözleşmenin 3. maddesine aykırı olarak elde edildiği iddialarını farklı değerlendirmekte ve delilleri değerlendirme konusunda kendisini yetkili görmektedir. Bu durumda delilin davanın sonucuna etkisi değil, elde ediliş biçimi ihlal nedeni 123 olmaktadır. 124 Cebir, tehdit ve hile ile şüpheliden delil elde edilmesi durumunda kişinin kendisi aleyhine delil sunmaya zorlanamaması yasağı da ih- lal edilmektedir. Örneğin ceza davasında ileri sürülen delilin işkence veya kötü muamele yasağını veya özel hayatın gizliliği hakkını ihlal eder biçimde hukuka aykırı olarak elde edilmesi söz konusu olduğun- da, AİHM bu olguya ilişkin delilleri bizzat değerlendirmektedir. 125 Mahkemeye göre, sanığın ikrarı kötü muamele sonucu elde edilmişse, bu ikrar hükme temel alınmasa dahi, adil yargılanma hakkı ihlal edil- miştir. 126 Diğer taraftan 3. maddenin ihlaliyle elde edildiği ileri sürülen deliller bakımından, iç hukukta fail işkence veya kötü muameleden mahkûm edilmese veya hakkında etkili soruşturma yapılmamış olsa dahi AİHM delil değerlendirmesi yaparak bu olguyu tespitle, 6. mad- denin ihlal edildiğine karar verebilmektedir. 127 Sözleşmenin 8. maddesini ihlal eder şekilde elde edilen deliller ba- kımından ise mutlak bir ihlal yaklaşımı bulunmamakta, yargılamanın bütünü değerlendirilmektedir. Yargılamada kullanılan ve 8. maddeyi edilen deliller bakımından benzer yaklaşım içindedir. Ancak bu tür delillerin mahkûmiyetin tek kanıtı olması durumunda ihlal sonucu ortaya çıkabilecektir. 123 Turan, Hüseyin, Adil Yargılanma Hakkı, Adalet Yayınevi, Ankara 2016, s. 348. 124 Söylemez /Türkiye, B. No : 46661/99, par. 107 ve 122-24, 21 Eylül 2006. Gäfgen/ Almanya [GC], B. No : 22978/05, par. 162-188, ECHR 2010 (kararda 6. maddenin ihlal edilmediği sonucuna ulaşılmış) 125 Khan/Birleşik Krallık, B. No: 35394/97, 12.5.2000, par. 34-40; O’Halloran ve Fran- cis/Birleşik Krallık, B. No: 15809/02 ve 25624/02, 29.6.2007, par. 53-63; Heaney ve McFuinness/irlanda, B. No: 34720/97, 21.12.2000, par. 54,55; Bykov/Rusya, B. No: 4378/02, 10.3.2009, par. 88-93; Öncü, 2012, s.402. 126 Ashot Harutyunyan /Ermenistan, B. No: 34334/04, 15 Haziran 2010; Levinţa/ Moldova, B. No: 17332/03,16 Aralık 2008, par. 101,106; Örs ve Autres /Türkiye, B. No : 46213/99, par. 58- 61, 20 Haziran 2006. Mahkeme, Türkiye’ye karşı bir başvuruda, gözaltında 3. maddeye aykırı mua- mele sonucu elde edilen delilin dosyaya kabul edilmemesini temin edecek bir ön sorun yargılamasının bulunmamasını da eleştirmiştir; Hulki Güneş/Türkiye, B. No: 28490/95, par. 91. 127 Doğru/Nalbant, 2013, C. 2, s.641.