Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

45 TBB Dergisi 2018 (135) Hasan Tahsin GÖKCAN ihlal eder biçimde elde edilmiş olan delil tek veya temel delil vasfında ise ve başvurucu tarafından inanılırlığına ilişkin olarak ileri sürülmüş makul şüphe nedenleri varsa 6. maddenin ihlal edildiği sonucuna ula- şılabilir. 128 Anayasa Mahkemesi’nin bir kararında da, işkence sonucu ve mü- dafi bulundurulmadan alınan ifadenin hükme esas alınması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir. 129 5. Bir Davanın Olgularının Belirlenmesi Gerektiğinde Sözleşmedeki bir güvencenin uygulanması dolayısıyla bir davanın olgularının belirlenmesi talep edildiğinde AİHM, ulusal mahkemele- rin olgular hakkındaki değerlendirmeleri ile bağlı değildir. 130 Örneğin, Sözleşmenin 3. maddesine aykırılık (işkence veya diğer bir insanlık dışı muamele yasağını ihlal) iddiası ileri sürüldüğünde, o dava hakkında ulusal mahkemenin yaptığı tespitle bağlı kalınmaksızın, davaya ilişkin kanıtlar incelenerek, işkence veya kötü muamele olgusunun varlığı ve bu olgunun asgari eşiği aşıp aşmadığı ortaya konulmaktadır. 131 AİHM kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarını maddi veya usul bakımından incelerken, derece mahkemeleri veya soruştur- ma makamlarının iç hukuka dair tüm uygulama ve yorumlarını de- netlemekte, adeta bir derece mahkemesi gibi hareket etmektedir. Do- layısıyla bu tür başvurularda ikincillik ilkesi bir dereceye kadar terk edilmektedir. AİHM’in sonraki birçok kararında atfı yaptığı İrlanda/ Birleşik Krallık kararında, gerektiğinde bizzat delil elde etmeyi de kapsayan açıklamaları konuya örnek teşkil etmektedir: “İdari pratiğin kanıtlanması: Mahkeme olayda Sözleşmenin 3. maddesine aykırı pratiklerin bulunup bulunmadığı konusunda ikna olabilmek için, ispat külfetinin sadece Hükümetin üzerinde olduğu düşüncesine dayanmaz. Mah- keme önüne gelen davalarda, ister Komisyon’dan ister taraflardan, isterse başka kaynaklardan gelsin önündeki bütün materyallere dayanır ve gerekirse kendisi materyal toplar. 128 Sibelİnceoğlu, AİHM Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, Beta Yayınevi, 3.B. İs- tanbul 2008, s. 289. 129 Müslüm Turfan, B. No: 2013/2516, 18.11.2015, par. 52-57. 130 Harris/O’Boyle/Bates/Buckley, 2013,s. 15. 131 Örn. Ribitsch/Avustdurya, A 336, (1995); Harris/O’Boyle/Bates/Buckley,2013,s. 15.