Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

48 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu AİHM’nin Sözleşmenin 2 ve 3. maddeleriyle ilgili davalarda, ölü- mün devletin yükümlülüğüne aykırı biçimde gerçekleştiği veya işken- cenin varlığını tespit için tüm delilleri incelemekte, gerekirse delil elde etmeye çalışmakta ve bu olguların kanıtlanabilmesi için bir kanıt stan- dardı ortaya koymaktadır. AİHM’ne göre bu olgular, “makul şüpheye yer bırakmayacak” bir biçimde ispatlanmalıdır. Bu düzeydeki ispat, yeterli derecede sağlam, kesin ve birbiriyle uyumlu bir ipuçları deme- tinden ya da inkâr edilmeyen veya çürütülememiş karinelerden doğa- bilir. Kimi durumda olayın özelliğine göre bir tarafın ispatla yükümlü tutulması gerekebilir. Örneğin gözaltı veya cezaevinde ölüm olayları gibi devletin kontrolü altında iken ölüm olaylarında, devletin ölümün nedenleriyle ilgili açıklama yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. 139 b. Gözaltı ve Tutuklamanın hukuka uygunluğunun denetlenmesinde aa. AİHM Kararlarında denetimin kapsamı Sözleşmenin 5/1. maddesinin alt bentlerinde özgürlüğü kısıtla- yan ve yasaya dayanan haklı müdahaleler düzenlenmiş ve bu arada c bendinde ise “kişinin suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı sebeplerin bulunduğu veya suç işlemesine ya da suçu işledikten sonra kaçmasına engel olma zorunluluğu kanaatini doğuran makul gerekçe- lerin varlığı halinde, yetkili adli merci önüne çıkarılmak üzere yaka- lanması ve tutulması” nedeni gösterilmiştir. Yakalanan ve tutulan kişi- ler (yakalama-gözaltı süreci) tarafından yapılan başvurulan anılan (c) bendi kapsamında incelenmektedir. Yine 5/1-c maddesindeki sebeple yakalanan veya tutulan kişinin, aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca der- hal bir hakim önüne çıkarılması, makul süre içinde yargılanması ya da yargılanma süresince serbest bırakılma hakkı bulunmaktadır. Ya- kalanan veya tutulan kişi, 5. maddenin 4. fıkrası uyarınca; kısa bir süre içinde tutulma işleminin yasaya uygunluğu hakkında karar verilmesi ve yasaya aykırı ise serbest bırakılması için bir mahkemeye başvurma hakkına sahiptir. 139 Doğru/Nalbant, 2013, C.2,s. 12, 13; Gözübüyük/Gölcüklü, 2013, s. 152.Bu konuda örnek kararlar için bkz; Selmouni v. France [GC], no. 25803/94, § 87, ECHR 1999- V; Salman v. Turkey [GC], no. 21986/93, § 99, ECHR 2000 VII; İpek v. Turkey, no. 25760/94, §165,  17.02.2004; Akdeniz v. Turkey, no. 25165/94, § 96,  31.05.2005.