Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

57 TBB Dergisi 2018 (135) Hasan Tahsin GÖKCAN başvuruda bu yetki denetime tabidir ve tutuklamaya ilişkin başvuru- nun konusu tam budur. Bu nedenle tutuklama kararının denetlenmesi ‘hakimin takdir alanına girilmesi’ veya ‘uyuşmazlığın esasını incele- me’ olarak nitelenemez. Zira hak ihlali söz konusu olduğunda bireysel başvuru yolu zorunlu olarak hakimin değerlendirme yetkisini sınırla- ma etkisine sahiptir. 163 Tutuklamanın hukuki olmadığı iddiaları AYM tarafından, tutuklama ve itirazı reddeden mahkeme-hakim kararlarındaki gerekçeler esas alı- narak denetlenmektedir. AYM denetimini Anayasanın 19/3. maddesi çerçevesinde yapmaktadır. Anılan hüküm uyarınca tutuklama tedbiri- ne ancak, ‘ suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler’ hakkında ve kaçmalarını, delillerin yok edilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla başvurulabilir. Ayrıca aynı fıkra uyarınca, ‘bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan’ diğer bir sebeple tutuklamanın zorunlu olduğunun kanunda gösterilmiş olması da gerekir. Dolayısıyla, 19/3. maddeye bağlı olarak AYM denetiminde öncelikle tutuklanan kişi hakkındaki iddianın kanunlara göre suç niteliği taşıyıp taşımadığını ve tutuklama şartları ile tutuklama yasağı veya engeli olup olmadığını dikkate almak zorundadır. İkinci olarak, isnat edilen eylemi sanığın işlediğine ilişkin olarak gösterilen olgu veya belirtilerin, tutuklamayı gerektirebilecek derecede ‘kuvvetli belirti’ niteliğinde olup olmadığını incelemelidir. 164 “Bunun için, suçlamanın kuvvetli sayılabilecek inan- dırıcı delillerle desteklenmesi gerekir. İnandırıcı delil sayılabilecek olgu ve bilgilerin niteliği büyük ölçüde somut olayın kendine özgü şartlarına bağlıdır.” 165 Denetimde üçüncü aşama, kaçma veya delille- ri karartma gibi tutuklama nedenlerinin varlığıdır. Son aşamada ise tutuklamanın ölçülülüğü değerlendirilmektedir. Tutuklama tedbiri- nin uygulanması bu olay bakımından ‘gerekli’ olmalı ve tutuklamayla sağlanabilecek kamu yararının daha hafif bir (adli kontrol gibi) tedbir- le temini mümkün olmamalıdır (bkz. Engin Demir, B. No: 2013/2947, par. 69). 163 Ulaş Karan, “Bireysel Başvuru Usulünün ilk Dokuz Ayına Dair Kısa Bir Değerlen- dirme”, Güncel Hukuk Dergisi , Eylül 2013, S. 9-117, (s.24-27), s. 27. 164 AYM’nin tutukluluğun hukukiliğini incelerken, ‘kuvvetli belirti’ konusundaki gerekçeyi, tutukluluğu gerektiren şüphenin kanıtlanması boyutuyla denetlemesi gerektiği görüşü için bkz. Osman Doğru, “Bireysel Başvurunun Embriyon Çağı”, Güncel Hukuk Dergisi , Eylül 2013, S. 9-117, (s.28-32), s. 30. 165 Hanefi Avcı, B. No: 2013/2814, 18.6.2014, par. 46. Kararın 48. paragrafında 5271 sayılı CMK’nın 100 vd. maddelerindeki tutuklama koşulları da dikkate alınmıştır.