Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

63 TBB Dergisi 2018 (135) Hasan Tahsin GÖKCAN lik ilkesinden vazgeçerek taraflarca sunulan tüm delilleri kendisi de inceleyip bir sonuca varmaktadır. 183 Anayasa Mahkemesi yönünden yaşam hakkı ile işkence ve kötü mu- amele yasağının ihlali iddialarında, Anayasanın 17. maddesi uyarınca devletin pozitif yükümlülüğünün incelenmesi gerekmektedir. Pozitif yükümlülüğün maddi boyutu bakımından uyuşmazlığa konu olgunun tespiti ve nitelenmesi (hakkın maddi/esas yönden ih- lal edilip edilmediği veya kötü muamelenin niteliğini belirleme gibi) gerekirken, usuli boyutu bakımından ise etkili soruşturma yükümlü- lüğünün yerine getirilip getirilmediği hususları araştırılmaktadır. Do- layısıyla belirtilen hususların incelenmesi zorunlu olarak ilgili C. baş- savcılığı ve mahkeme kararlarının ve kararlarda ulaşılan sonuçların denetlenmesini gerektirmektedir. Görüldüğü üzere bu haklara ilişkin bireysel başvurularda da adli merci veya mahkemenin yargısal yetkileri, AYM’nin denetim yetkisi kapsamına girmektedir. Fakat daha önce belirtildiği üzere AYM’nin haklara ilişkin anayasal yorum ve uygulamada nihai karar verme yetkisi karşısında denetimin kapsamı zorunlu olarak geniştir. Fakat doktrinde, AYM’nin devletin koruma yükümlülüğünü yerine getir- mediğini tespit etmesine karşın, olaydan sorumlu olanlarla ilgili ko- vuşturmaya yer olmadığı kararının hiç sorgulanmaması ve bu tür ka- rarlarda, yürütülen soruşturmalarda eksik delil toplanmış olduğuna değinilmemesi (mahkemenin kendisini kısıtlaması) eleştirilmiştir. 184 d. Sözleşmenin iç hukuka atıf yaptığı ve takdir alanının denetlendiği di ğer haller Sözleşmenin 5. maddesinde olduğu gibi benzer ‘yasa’ atıfları ay- rıca, Sözleşmenin 2. maddesinde ve 8 ila 11. maddelerinin ikinci fık- ralarında da yapılmaktadır. Bu atıflar, iç hukukun hakları sınırlayıcı düzenlemeleri konusunda akit devletlere takdir alanı sağlamaktadır. 183 Nitekim Çiçek kararının 120. Paragrafında başvuru 2, 3 ve 5. maddeler yönün- den incelenirken, “A. Delillerin Değerlendirilmesi ve Olayların Tespiti” alt başlığı altında, davadaki tüm deliller AİHM tarafından değerlendirilmiş ve Hüküme- tin iddiasının aksine, ölenlerin gözaltına alınmış olduğu olgusu tespit edilmiştir (par.141); Çiçek/Türkiye, B. No: 25704/94, 27.2.2001 (Karar metni için bkz; Beşe, Ertan, Polis Akademisi AİHM Kararları Dergisi, S. 1, Nisan 2002, s. 68, 73) 184 Tolga Şirin, Bireysel Başvuru Hakkı, İstanbul, 2015, s. 236.