Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

64 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu Takdir alanı özellikle, müdahalenin gerekli olduğu halleri belirleme anlamında iç hukuku oluşturma ve yorumlama bakımından geçerli- dir. Somut olayda iç hukukun yorumlanarak müdahalenin toplumsal bir ihtiyacı karşıladığına ilişkin gerekçelerin ortaya konulması da tak- dir alanı kapsamındadır. Fakat bu takdir alanı sınırsız değildir. Mahkeme milli mahkemelerin takdir alanının sınırlı olduğunu ve bunun de denetime tabi bulunduğunu çok sayıda kararda açıklamış- tır. Türkiye Birleşik Komünist Partisi başvurusunu incelerken AİHM, Sözleşmenin 1. maddesi uyarınca üye devletlerin ‘yetki alanının’ her yönüyle Sözleşmenin denetimi altında olduğunu ve taraf devletlerin ‘egemenliklerini’ Sözleşmeye saygı hükümleri çerçevesinde kullana- caklarını ifade etmiştir. Mahkeme ayrıca, üye devletlerin kurumları- nın ve siyasal organlarının Sözleşmede öngörülen hak ve ilkelere saygı göstermeleri gerektiğini ve bu bağlamda iç hukuktaki anayasal veya yasal düzenlemelerin tamamının Sözleşme hükümlerinin denetimine tabi olduğunu açıklamıştır. 185 Bireysel başvuruda AİHM denetiminin milli hukuku mu yoksa milli mahkeme kararını mı kapsayacağı hususu da tartışma konusu olmuştur. Nitekim bu tartışma, çocuklara cinsel bilgiler vermeyi amaç- layan ve Avrupa’daki kimi ülkelerde iki yıldır yayımlanmakta olan “Küçük Kırmızı Ders Kitabı” isimli kitabın 1971 yılında Londra’da yayımlanma girişiminin yasaklanmasıyla ilgili Handyside kararında yapılmıştır. Kararda; İngiliz Hükümeti ve Komisyon çoğunluğunun, Mahkemenin (AİHM) sadece, Sözleşmenin 10/2. maddesi ile Sözleş- meci devlete bırakılan takdir alanı içinde kalınıp kalınmadığını tespit- le yetinmesi gerektiği görüşünde olduğu, Komisyondaki azınlık görü- şüne göre ise bu görevin ulusal hâkimin kararını denetlemek olmayıp, sadece davaya konu Kitabı Sözleşme ışığında incelemek yönünde olduğu belirtilmiştir (par.47). AİHM bu tartışmayı sonuçlandıran ka- rarında denetim yetkisinin hem ulusal hukukun yorumunu, hem de milli mahkeme kararını kapsadığını ifade etmiştir : 185 TBKP/Türkiye, B. No: 19392/92, 30.1.1998, par. 29, 30. Kararda, anayasa hükümlerinin de Sözleşme denetimine tabi olduğuyla ilgili olarak Gito- nas kararına da atıf yapılmıştır (bkz.Gitonas ve Diğerleri/ Yunanistan, 1 Temmuz 1997 tarihli karar, 1997-V).