Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

68 Bireysel Başvuruda İkincillik İlkesi ve Denetim Yetkisinin Sınırları Sorunu “Mahkeme, bir kısıtlamanın, Sözleşme tarafından korunan haklarla bağ- daştırılabilir olup olmadığı hakkında nihai kararı vermekle yetkilidir (Gerger, par. 46). Bu denetimi yaparken Mahkeme’nin görevi ilgili ulusal makamların görüşlerinin yerine kendi görüşlerini koymak değil, fakat ulusal makamların takdir yetkilerini kullanarak verdikleri kararları, Sözleşmenin 11. maddesi- ne göre denetlemektir. Bu demek değildir ki Mahkeme, davalı devletin takdir yetkisini makul olarak dikkatlice ve iyi niyetle kullanıp kullanmadığını tespit etmekle yetinir. Mahkeme, şikâyet konusu müdahaleye davanın bütünlüğü içinde bakarak, müdahalenin izlenen ‘meşru amaçla orantılı’ olup olmadığını ve müdahaleyi haklı kılmak için ulusal makamlar tarafından gösterilen ge- rekçelerin ‘ilgili ve yeterli’ bulunup bulunmadığını belirler. Mahkeme böyle yaparken, ulusal makamların Sözleşmenin 11. maddesinde yer alan ilkelere uygun olan standartları uyguladıklarına ve ayrıca verdikleri kararları, mad- di olayların kabul görülebilir bir değerlendirmeye dayandırdıklarına kanaat getirmelidir .” 193 Bu nedenle örneğin iç hukukta ifade özgürlüğünü veya toplantı ve dernek kurma özgürlüğünü sınırlayan (örn. ceza hükmü öngören) yasa hükmünün yorumlanması gerektiğinde, ulusal hâkimin yorumu esas alınmayıp, AİHM tarafından bu yasal hükümlerin yorumunun, Sözleşmenin standardına uygun olup olmadığı bizzat değerlendiril- mektedir. Diğer taraftan AİHM’nin iç hukuka ilişkin değerlendirme- si sadece yasanın yorumuyla sınırlı kalmamakta, örneğin toplantı ve gösteri yürüyüşüne yapılan müdahalenin ihlal oluşturur nitelikte olup olmadığı olgusunun tespitini de kapsayabilmektedir. 194 Ek 1 no’lu Protokol’ün 1. maddesinde düzenlenen mülkiyet hak- kıyla ilgili sınırlama ve müdahalelerin denetiminde de, ulusal işlemin makul bir dayanağı var ya da tedbirle amaç arasındaki orantı makul görülmekteyse, ulusal merciin takdir ve yorumu esas alınmakta, aksi durumda AİHM tarafından bizzat değerlendirilmektedir. 195 193 Stankov ve Ilinden Birleşik Makedonlar Derneği/Bulgaristan, B. No: 29221/95, 2.10.2001, par.87;Hadep ve Demir/Türkiye, B. No: 28003/03, 14.12.2010, par. 58; Doğru/Nalbant, 2013,C. 2, s. 503, 533. 194 Bu konuda bkz. Gün ve diğ./Türkiye, B. No: 8029/07, par. 77-85, 18.06.2013; Oya Ataman/Türkiye, B. No: 74552/01, par. 33-34, 05.12.2006. 195 Örnekler için bkz. Gözübüyük/Gölcüklü, 2013,s. 428.