Türkiye Barolar Birliği Dergisi 135.Sayı

69 TBB Dergisi 2018 (135) Hasan Tahsin GÖKCAN Verilen örneklerden de görüleceği üzere AİHM’nin Sözleşmenin uygulanması amacıyla, 8 ila 11. maddeler ve mülkiyet hakkı yönün- den yaptığı denetim, hakka yapılan müdahalenin ‘gerekliliği’ üzerin- de değil, fakat ulusal yargı yerindeki değerlendirmenin makuliyeti, yani “yasallığı” ile “yerindeliği” üzerinde yoğunlaşmaktadır. 196 AİHM bazı konuları takdir alanı içinde görmekte, bazı konularda takdir alanını dar kabul etmekte ve bazı konularda da takdir alanının bulunmadığı görüşüyle hareket etmektedir. Örneğin mağdurun rıza- sının bulunduğu halde şiddet kullanımı nedeniyle cezanın belirlenme- si (Laskey, Jaggard ve Brown/Birleşik Krallık, no 21627/93, 20.1.1997); terörle mücadele kapsamında gizli denetleme sistemi ve şartlarının belirlenmesi (Klass ve Diğ./Almanya, No: 5029/71, 6.9.1978, par. 49) ; kürtaja ne zamana kadar izin verileceği (R.H. Norveç, No: 17004/90, 19.5.1992); isim ve soyisim değişiklikleri (Salonen/Finlandiya, No: 27868/95, 2.7.1997); zorunlu cezaevi kıyafeti uygulamaları (Thomas McFeeleyve Diğe./Birleşik Krallık, No: 8317/78, 15.5.1980); zorunlu nedenlerle köyün tehciri usulü (Noak ve Diğ./Almanya, No: 46346/99, 25.5.2000); çocukların bakım ve korunması usulü (Marckx/Belçika, No: 6833/74, 13.6.1979, par. 36); ensest ilişkinin cezalandırılması (Stu- bing/Almanya, No: 43547/08, 12.4.2012, par. 60); hapishane kuralları- nın belirlenmesi, konularında devletlerin takdir alanının geniş olduğu kabul edilmektedir. 197 Takdir alanının geniş olduğu kabul edilen ‘ahlak’ kavramı; özel yaşamın gizliliğinin korunması, ifade özgürlüğü ve toplantı-dernek kurma özgürlüğü bakımından meşru sınırlama nedenleri arasında yer almaktadır. AİHM genel ahlak kavramının ulusal hukuktaki anlamını belirleme konusunda devletlerin geniş takdire sahip olduğunu kabul etmekte, ancak o alanda Sözleşme standardının veya ortak Avrupa konsensüsünün oluştuğu durumda bu kavrama da müdahil olmakta- dır. Bu anlamda örneğin homoseksüel ilişkilerin cezalandırılmaması gerektiği veya transseksüellerin hukuki durumlarının kabul edilmesi- nin gerekli olduğu ya da soyadı hakkı konusunda cinsiyete dayalı ay- 196 Gözübüyük/Gölcüklü, 2013,s. 428. 197 Şirin, “Takdir Marjı Doktrini”, s. 373 - 375.