Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı

198 Vergi Yargısında İstinaf Üzerine Bir Değerlendirme A. AB ve AİHM BAĞLAMINDA İSTİNAF MAHKEMELERİ İstinaf düzenlemesinin Türk hukukundaki temelleri bakımından değinilebilecek bir diğer konu da Anayasa’nın 90. maddesiyle iç hu- kukun bir parçası haline gelen ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşme niteliğinden dolayı kanunlar karşısında önce- likli konumda olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’dir. Yargısal te- mel haklar açısından Sözleşme’nin en önemli hükümleri, 6. maddede düzenlenen “ adil yargılanma hakkı” ve 13. maddede düzenlenen “ etkili bir hukuki yola başvuru hakkı” dır. Sözleşme’nin 6. maddesinde düzenle- nen ve adli mekanizmanın işleyiş ve organizasyonunda bireye bir dizi usulî güvence sağlayan bir haklar bütünü olan adil yargılanma hakkı, usul hukukuna ilişkin koruma mekanizmaları içermesiyle bir “adalet standardı” (standard of fairness) oluşturur. 57 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinde adil yargılan- ma hakkının unsurları sayılmış; 58 ancak bu sözleşmeden kaynaklanan bir kanun yolu hakkının var olup olmadığı hususuna değinilmemiştir. 13. maddede de etkin bir hukuki yola başvuru imkânından bahsedil- mekle birlikte bunun için kanun yolu hakkının bulunması zorunlu- luğuna yer verilmemiştir. Bu nedenle, Sözleşme’ye taraf devletlerin mahkeme önünde gerçekleşen yargılamalarda adil yargılanma hak- kının gereklerini yaşama geçirmeleri gerektiği; ancak kanun yolunun bir hak olarak düzenlenmesi zorunluluğunun bulunmadığı ve taraf devletlerin dereceli yargılama teşkilatı oluşturmakla görevli olma- dıkları sonucu çıkarılmıştır. 59 Adil yargılanma hakkı ve etkin başvu- ru imkânını yorumlayan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihat- larında da dereceli yargılama modeli ve üst mahkeme kurulmasının zorunlu olmadığı belirtilmekte; ancak bir yargı sisteminde istinaf ve temyiz yolları kabul edilmişse bunların adil yargılanmanın gerekleri- Sayılı Resmi Gazete. 57 Bkz. Billur Soydan Yaltı, “İnsanHaklarınınVergi Hukuku Pratiği: Adil Yargılanma Hakkının Vergi Davalarında Uygulanabilirliği”, Vergi Dünyası Dergisi , Ekim 2002, S. 254, s. 86. 58 Buna göre adil yargılanma hakkının “kanuni, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde yargılanma”, “makul süre içinde yargılanma”, “aleni olarak yargılanma” ve “hakkaniyete uygun olarak yargılanma” olmak üzere dört unsuru bulunmaktadır (Süha Tanrıver, “Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, TBBD , 2004, s. 53, s. 193). 59 Akkaya, s. 48, 49; Akil, s. 236; Yıldırım, s. 13-23.