Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı

335 TBB Dergisi 2018 (136) İsmail DEMİR deniz olan Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin açık denizlere ulaşma- larında tek yol olduğundan “uluslararası boğaz” 30 özelliğine sahiptir. 31 Uluslararası boğazlar, uluslararası ulaştırmada kullanılan dar su- yollarıdır. Bir boğaz, her yönüyle bir millî boğaz özelliğine sahip olsa bile bir milletlerarası sözleşmenin konusunu oluşturuyorsa bu yönüy- le milletlerarası hukuk kurallarının uygulandığı milletlerarası boğaz niteliğini kazanır. Bu dar suyolunun iki açık deniz kesimi arasında zaruri bir yol olması şartı aranmadığı gibi milletlerarası deniz trafiği için yararlı bir yol olması da gerekmez. 32 Türk Boğazları, uluslararası seyrüseferde kullanılan boğazlardan olması sebebiyle Sözleşme çerçevesinde bir takım özel düzenlemelere tabi kılınmıştır. Bu bağlamda, Boğazlardan geçiş rejiminin, 1982 tarih- li Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (Deniz Hukuku Sözleşmesi: DHS) 33 35(c) maddesinde düzenlenen “Geçişin tamamen veya kısmen, uzun süreden beri yürürlükte bulunan ve özellikle bu ğazlar, kıyı devletinin egemenliğine tabi olup bu boğazlardan geçiş rejimi, kıyı devletinin millî mevzuatına göre düzenlenir: Hüseyin Pazarcı, Uluslararası Hu- kuk Dersleri, C. II, B. 2, Turhan Kitabevi, Ankara 1990, s. 348. 30 Ulusal boğaz – uluslararası boğaz ayrımının yerinde olmadığı, zira uluslararası boğaz deyimindeki uluslararasılığın boğaz üzerindeki devlet egemenliğinin gör- mezden gelinmesine yol açarken ulusal boğaz kavramının da sanki ulusal olma- yan boğaz varmış algısı yarattığı ve kıyıları farklı devletlerin egemenliğindeki boğazlar bakımından yetersiz kaldığı hakkında bkz. Karan, s. 426. 31 Şener, “Geçiş Rejimi”, s. 469. Karan, s. 424, 435, 437. Karan, coğrafi açıdan bir boğazdan söz edebilmek için suyolunun seyrüseferde kullanılıp kullanılmama- sının önemi bulunmamakla beraber hukuken boğazların ancak üzerlerinde sey- rüsefer edilebildiği takdirde önem arz edeceğini, DHS’nin sadece uluslararası seyrüseferde kullanılan boğazları düzenlemekte olduğunu, Türk Boğazlarının uluslararası boğazlar statüsünde sayılamayacağını ileri sürmektedir. Benzer bir görüş için bkz. Kurumahmut, Montrö Sözleşmesi, s. 133. Benzer bir görüş için bkz. Kurumahmut; Montrö Sözleşmesi, s. 133. 32 Baykal, Deniz Hukuku, s. 234; Korfu Boğazı Davasında Milletlerarası Adalet Divanı’nın 09.04.1949 tarihli kararı için bkz. Corfu Channel, U.K. v. Albania, Judgment, 1949 I.C.J. 4 (Apr. 9), <http://www.worldcourts.com/icj/eng/deci- sions/1949.04.09_corfu1.htm>. Bu davada Milletlerarası Adalet Divanı, coğrafi durumu dikkate alarak uluslararası boğazların esaslarını açıklamıştır. Karara göre uluslararası boğaz, uluslararası ulaştırmada kullanılan ve iki açık deniz ke- simi arasında yer alan, bu iki açık deniz kesimini birbirine bağlayan dar suyolu- dur. Buradaki deniz trafiğinin çok veya az olması ya da bu boğazın uluslararası ulaştırmada az ya da çok önemi haiz olması, bunun uluslararası boğaz olmasını etkilemez. Önemli olan bu dar suyolunun iki açık deniz kesimini birleştiriyor olması ve uluslararası ulaştırmada kullanılıyor olmasıdır. 33 The United Nations Convention on the Law of Sea, 1982. Türkiye, bu Sözleşme’ye taraf olmamıştır.