Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı

337 TBB Dergisi 2018 (136) İsmail DEMİR Sözleşme, Türkiye’nin Boğazlar bölgesindeki egemenlik haklarını yalnızca geçiş ve ulaştırma konusunda sınırlamakta fakat geçiş nede- niyle ortaya çıkabilecek tüm hukuki durumları düzenlememektedir. Sözleşme’de açık herhangi bir hüküm bulunmadığından Türkiye’nin Boğazlarda zabıta ve yargı yetkisini kullanması önünde bir engel yoktur. 38 Türkiye’nin Boğazlardan zararsız geçiş ilkeleri 39 çerçevesin- de Sözleşme hükümlerine ters düşmemek, genel uluslararası ilkelere bağlı kalmak ve geçiş hakkının özüne dokunmamak şartıyla, geçişin zararsız olmasını istemeye, seyrüsefer güvenliği ile ilgili önlemler al- maya, düzenlemeler kabul etmeye ve bunları denetlemeye yetkili ol- duğu ileri sürülmektedir. Bu yetkinin kapsamına günümüzde çoğu birer örf ve adet hukuku kuralı olarak kabul edilen deniz kirliliğinin önlenmesine dair düzenlemeleri yapmak da dâhildir. 40 Nitekim Tür- kiye, söz konusu yetkileri çerçevesinde deniz trafiğine ilişkin olarak ilk kez 1994 yılında Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzüğü 41 ve sonrasında bu Tüzüğü yürürlükten kaldıran 38 Türkiye’nin Boğazlardan geçişi düzenleme yetkisinin olup olmaması konusun- daki tartışmaların kaynağında Sözleşme’nin 2. maddesindeki geçiş serbestliği ile giriş kısmında yer alan Türkiye’nin güvenliğinin sağlanması gibi birbirine zıt gibi iki ilkenin bir arada benimsenmiş olması yatmaktadır. Sözleşme’nin giriş kısmında ise Türkiye’nin Boğazlardan geçişi güvenliğinin korunması dâhilinde düzenleme arzusu belirtilmekle beraber bu güvenliğin nasıl sağlanacağı, bu amaçla ne gibi tedbirlerin alınabileceği düzenlenmemiştir: Tahir Çağa, “Mont- reux Sözleşmesine Göre Boğazlardan Geçiş Serbestisi ve Güvenlik Prensipleri”, Prof. Dr. Mahmut Belik ve Prof. Dr. Tahir Çağa’ya Saygı Semineri, İstanbul Üni- versitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Münasebetler Araştırma ve Uygulama Merkezi, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3875, Beta Basım Yayım, B. 1, İstanbul 1994, s.39-43. 39 Burada geçen zararsız geçiş rejiminin kendine özgü bir zarar geçiş rejimi olduğu hakkında bkz. Özman, s. 411; Aybay, s. 930; Turgut Tarhanlı, “Türk Boğazları’nda Trafik Düzeni ve 1936 Montreux Sözleşmesi”, Uluslararası Politikada Yeni Alan- lar, Yeni Bakışlar, (Derleyen: Faruk Sönmezoğlu), Der Yayınları, İstanbul, 1998; İnan, “The Turkish Straits”, s. 166; Toluner, Dış Politika Sorunları, s. 313 vd; Ece, s. 54. 40 Özman, s. 411; Kuran, s. 106, 112; Tarhanlı, s. 69; Pazarcı, Uluslararası Hukuk II. Kitap, s. 353 – 354; Pazarcı, “Boğazlar Rejimine İlişkin Türk Dış Politikası ve Kar- şılaşılan Kimi Sorunlar”, Ernst E. Hirsh’in Anısına Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1986, s. 878; Toluner, Milletlera- rası Hukuk, s. 165; İsmail Soysal, “1936 Montreaux Sözleşmesi”, Prof. Mahmut Belik ve Prof. Dr. Tahir Çağa’ya Saygı Semineri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerararası Münasebetler Araştırma ve Uygulama Merkezi, İstan- bul Üniversitesi Yayın No: 3875, Beta Basım Yayım, B. 1, İstanbul 1994, s. 1-9; Bükülmez, s. 208; Karan, s. 438. 41 Bkz. 11.01.1994 tarihli ve 21815 sayılı Resmî Gazete.