Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı

342 Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Feshi 2. Uygulanacak Geçiş Rejimi Sözleşme’nin feshi durumunda yeni bir sözleşme yapılıncaya ka- dar Boğazlardan geçiş için hangi rejimin uygulanacağı önemli bir so- run olarak karşımıza çıkmaktadır. Fesih gerçekleşmiş olsa da geçiş ve seyrüsefer serbestisi ilkesinin süresiz şekilde uygulanması gerekir. Ancak bu ilkenin sınırlarının ne olacağı, ne şekilde ve hangi rejime tabi olarak değerlendirileceği hususu ortaya çıkmaktadır. Bu süreç- te transit geçiş rejimi, iç sular rejimi ve zararsız geçiş rejimlerinden hangisi uygulanacaktır? Bir başka alternatif olarak feshedilmiş olsa da Sözleşme, bir örf ve adet hukuku kuralı olarak kabul edilip aynen uy- gulanmaya devam olunabilecek midir? A- Transit Geçiş Rejimi Transit geçiş rejimi, ilk defa DHS ile milletlerarası hukuka girmiş- tir. DHS m. 38(2)’de transit geçişin, sadece açık denizin bir parçasın- dan veya münhasır ekonomik bölgeden, açık denizin veya münhasır ekonomik bölgenin diğer bir parçasına boğazdan devamlı ve hızlı bir geçiş amacıyla seyrüsefer ve bu saha üzerinde uçuş serbestisinin kul- lanılması anlamına geldiği belirtilmiştir. Bununla beraber, devletin ülkesine giriş şartları saklı kalmak üzere, geçişin devamlılığına ve hızlılığına ilişkin zorunluluk, boğaza kıyıdaş bir devletin ülkesine gir- mek, ülkeyi terk etmek veya ülkeden yeniden hareket etmek amacıyla boğazdan geçişi engellemez. Transit geçiş kavramı, hem denizden, hem de boğazlar üzerindeki hava sahasından geçiş hakkını kapsamaktadır. DHS m. 38(1)’de, transit geçiş rejiminin açık denizin veya bir münhasır ekonomik bölgenin bir bölümü ile açık denizin veya bir münhasır ekonomik bölgenin diğer bölümü arasında uluslararası seyrüsefer için kullanılan boğazlara uy- gulanacağı ifade edilmektedir. Uluslararası seyrüsefer için kullanılan bu tür boğazlarda bütün gemiler ve uçaklar, engellenemez transit ge- çiş hakkına sahiptir. Ancak, transit geçiş hakkı bir devletin kıtası ile bu devlete ait bir ada arasında kalan boğazlarda, eğer adanın açık de- niz tarafında veya bir münhasır ekonomik bölgede seyrüsefer ve hid- rografik özellikler bakımından eşit uygunlukta başka bir yol mevcutsa uygulanmayacaktır. Transit geçiş rejimiyle boğazları kullanan devletlere tanınan en