Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı

346 Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Feshi tarihi durumu da göz önüne alınarak her bir boğazdan yapılacak geçi- şin bir devletin kara suları ile bir açık deniz ya da münhasır ekonomik bölge kısmı arasındaki geçiş olarak kabul edilmesi gerekir. Bu durum- da DHS m. 45’de belirtildiği şekilde “ertelenemez zararsız geçiş rejimi” geçerli olur. Zararsız geçiş rejiminin uygulanması Sözleşme’nin geçiş rejimine daha uygun düşmektedir. Bu görüşe katılmak mümkün gö- zükmemektedir. Öncelikle belirtilmelidir ki, zararsız geçiş rejimi, esas itibarıyla kara sularından geçişi düzenlemektedir. Zararsız geçiş rejimi, istis- nai bazı hâllerde uluslararası seyrüseferde kullanılan boğazlarda da uygulanabilir. DHS m. 45, uluslararası seyrüsefer için kullanılan bo- ğazlardan m. 38(1) gereği transit geçiş rejiminin uygulama alanı dı- şında bırakılan boğazlar ile bir devletin kara sularını açık denizin bir kısmına veya diğer bir devletin münhasır ekonomik bölgesine bağla- yan boğazlara zararsız geçiş rejiminin uygulanacağını hüküm altına almaktadır. Bu boğazlarda zararsız geçiş hakkının kullanılması geçici bir süre için dahi durdurulamaz. 66 Türk Boğazları, bu niteliklerde olmadığı için zararsız geçiş reji- minin uygulanacağı görüşü, DHS’yle dahi çelişmektedir. Ayrıca bu görüşte, Türk Boğazlarının Türkiye’nin iç sularının bir parçası oldu- ğu gerçeği açıkça ihmal edilmektedir. Zararsız geçiş rejiminin uygu- lanabileceği görüşü, ilk bakışta makul gözükebilirse de Türkiye’nin Boğazlarda geçişin zararsız olmasını isteme hakkı ile DHS’de düzen- lenen zararsız geçiş rejiminin birbiriyle karıştırılmaması gerekir. 67 Sözleşme’nin feshi durumunda iç sular rejimine kıyasla nispeten daha zayıf nitelikteki zararsız geçiş rejiminin uygulanacağının kabulü, Türkiye’nin bu zamana dek ileri sürdüğü görüş ve politikalara aykı- rı gözükmektedir. Zira mevcut geçiş rejiminde bile Türk Boğazlarının Türkiye’nin iç sularına dâhil olduğu hususunda esaslı bir tartışma bu- lunmamaktadır. Sözleşme’nin konferans çalışmalarında Türk Heyeti- nin Türk Boğazlarının Türkiye’nin iç sularına dâhil olduğu yönündeki görüşlerine karşı herhangi bir itiraz ileri sürülmemiştir. Zararsız geçiş rejimi, transit geçiş rejimine nazaran kıyı devlet- lerine çok daha fazla haklar vermektedir. Transit geçiş, ertelenemez olduğu hâlde zararsız geçiş ertelenebilir niteliktedir. Zararsız geçiş re- 66 Sözleşme m. 45(2). 67 Kurumahmut, Montrö Sözleşmesi, s. 131.