Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136.Sayı
348 Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Feshi Sözleşme’nin feshedilmesi durumunda Türkiye, Türk Boğazların- da geçiş ve seyrüsefer serbestliği ilkesi baki kalmak kaydıyla tama- mıyla iç sular rejimini uygulayabilir. Türk Boğazları’nın Türkiye’nin iç sularının bir parçası olduğunda kuşku yoktur. Türk Boğazları ulus- lararası seyrüseferde kullanılan birer suyolu olsalar dahi Türkiye’nin tam egemenliğine tabi iç sularıdır. 71 Egemen Boğaz devleti olarak Tür- kiye, bu rejimi tabi olduğu uluslararası hukuk kurallarına uygun ola- rak belirleme, yorumlama ve uyulmasını güvence altına alma yetkisi- ni haizdir. 72 Mevcut Sözleşme rejiminde dahi Türk Boğazları, Türk iç sularına dâhildir. Kısıtlama, sadece geçiş ve seyrüsefer özgürlüğünün tanınmış olması bakımındandır. Uğraksız geçiş rejimi, Türk Boğazlarının iç su- lar olarak nitelendirilmesini gölgede bırakacak bir devlet uygulaması değil, aksine iç sular rejimine getirilmiş bir kısıtlama olarak yorum- lanmalıdır. Sözleşme’nin feshi hâlinde Türkiye’nin, geçiş ve seyrüse- fer serbestliği ilkesine bağlı kalacak olmakla beraber bu ilkenin özüne dokunmamak kaydıyla tamamen iç sular rejimini uygulaması önünde bir engel bulunmamaktadır. 73 Bu rejim, zararsız geçiş rejimine kıyasla kıyı devletine çok daha geniş yetkiler tanımaktadır. Sözleşme’nin hazırlık görüşmelerinde Türkiye’nin Boğazların hu- 71 Bükülmez, s. 216. 72 Karan, s. 440. Yazar, Türk Boğazlarının kendisine özgü bir suyolu olduğunu, Sözleşme’de düzenlenen geçiş rejiminin uğraksız geçiş olduğunu ileri sürmekte- dir. Her ne kadar Sözleşme’de transit geçişten bahsedilmekte ise de transit geçiş rejiminin ilk defa DHS’nde düzenlenmiş olması, Boğazlardan geçişin durmaksı- zın ve herhangi bir limana uğramaksızın yapılmasının amaçlanması sebebiyle bu görüşün isabetli olduğu düşünülmektedir. 73 Karan, s. 432, 440; Kurumahmut, Montrö Sözleşmesi, s. 130. Yazar, Sözleşme’nin feshi ve yeni bir sözleşme yapılamaması durumunda Lozan Barış Antlaşması’nın 23. maddesinin uygulanmaya devam edeceğini, buna göre Türk Boğazlarından barışta ve savaşta, denizden ve havadan geçiş ve ulaşım serbestliği ilkesinin geçerli olacağını ileri sürmektedir. Yazar, bir yandan, fesih durumunda transit geçiş rejiminin uygulanmasının mümkün olmayıp iç sular rejiminin uygulana- cağını ileri sürerken diğer yandan, çelişkili biçimde Lozan Barış Antlaşması’nın 23. maddesinin uygulanmasının mümkün olacağını belirtmektedir. Öncelikle, Sözleşme’nin feshi üzerine Lozan Barış Antlaşması’nın kendiliğinden geçerlik kazanacağı görüşünün hukuki temellerinin bulunmadığını belirtmeliyiz. Bir mil- letlerarası sözleşmenin feshi hâlinde o sözleşmenin düzenlediği meseleye dair yürürlükten kaldırılan ilgili milletlerarası sözleşme hükümlerinin kendiliğinden cari olacağına dair bir milletlerarası hukuk kuralı bulunmamaktadır. Ayrıca, Lo- zan Barış Antlaşması’nın 23. maddesinde düzenlenen geçiş rejimi, özü itibarıyla DHS’nde düzenlenen transit geçiş rejimiyle hemen hemen örtüşmektedir.
Made with FlippingBook
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1