Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

41 TBB Dergisi 2018 (137) Ümit GÜVEYİ Deneysel demokrasi ise demokrasinin mevcut uygulamalardaki so- mut niteliklerini ortaya koymaktadır. Bu itibarla demokrasinin deney- sel tanımında; siyasal makamların seçimlerle belirlenmesi, muhalefetin iktidar olabilme imkânının bulunması, seçimlerin belirli aralıklarda, serbest ve adil olarak düzenlenmesi gibi şartlar yer almaktadır. Söz konusu şartlar açıkça demokratik seçim hususuna vurgu yapmaktadır. 14 Seçim , seçme ve seçilme hakkı da dâhil olmak üzere çok boyutlu bir niteliği haizdir. Demokratik seçimler en kısa ifade ile özgür ve adil seçimler olarak tanımlanabilir. Devlet, kişiler ve siyasi partiler demok- ratik seçimlerin tesisi bakımından farklı yükümlülüklere tabidirler. Seçimlerin demokratik (ya da özgür ve adil) bir nitelik kazanabilmesi için taşıması gereken şartlar, yalnızca oy hakkının demokratik ilkeleri ile sınırlı değildir. Bunun yanında, seçme ve seçilme hakkına doğru- dan ya da dolaylı olarak etki eden hak ve özgürlüklerin tanınması ve güvence altına alınması da gerekir. 15 Seçme ve seçilme hakkının demokrasi bakımından taşıdığı hassa- siyet ve önem, uluslararası insan hakları belgelerinde ayrıca perçinlen- mektedir. 10 Aralık 1948 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) tarafından ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (İ HEB ) m. 21 kapsamında, seçme ve seçilme hakkı tanımlanmaktadır. Söz konusu maddenin ilk fıkrası kapsamında, serbest seçim ve yönetime katılma hakkına deği- nilmekte, ikinci fıkrasında kamu hizmetine girme hakkı korunmakta ve son fıkrasında ise halk egemenliği ile demokratik seçimlere yer ve- rilmektedir. Bilindiği üzere İHEB, insan haklarına yönelik bir ilkeler bildirisi ol- ması itibariyle bağlayıcılık taşımamaktadır. BM, İHEB sonrasında ta- raf devletler için hukuken bağlayıcı olan iki ayrı uluslararası sözleşme daha kabul etmiştir. Bu sözleşmelerden biri olan Medeni ve Siyasi Hak- lara İlişkin Uluslararası Sözleşme ( MSHS ), 1966 yılında kabul edilmiş ve ra 2012, s. 91-92. 14 Deneysel demokrasinin unsurları için ayrıca bkz. Dahl, s. 99-100; G. Bingham Po- well, Çağdaş Demokrasiler: Katılma, İstikrar ve Şiddet (Çev. Mehmet Turan). Türk Demokrasi Vakfı ve Siyasî İlimler Derneği Ortak Yayını, Ankara 1990, s. 5; Erdo- ğan, İnsan Hakları, s. 312-317; Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I, Ekin Yayınevi, Bursa 2011, s. 634-637. 15 Ümit Güveyi, Demokratik Devlet İlkesi Çerçevesinde Seçimlerin Yönetimi ve De- netimi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 48-59.