Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

46 Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı Boyutunda Yaşanan Demokratikleşme Sürecinin ... çıkması olarak değerlendirilmektedir. 18’inci yüzyılda, padişahların halife sıfatını da almaları ise dünyevi ve dinsel iktidarın hükümdar nezdinde birleşmesi demektir. Bu durum aynı zamanda, Osmanlı Devleti’nin teokratik bir surete bürünmesi ve İslam öncesi eski Türk anlayışından uzaklaşması anlamına da gelmektedir. 32 Ancak söz konusu uzaklaşma durumunun, demokratik temeller- den de uzaklaşma yahut demokrasi geleneğinden bir kopuş şeklinde anlaşılmaması gerekir. Zira İslamiyet, demokrasiden ve demokratik kurumlardan uzak bir din değildir. Bu durumun açık bir göstergesi olarak, kelime manasıyla danışma , söyleşme , görüş ve düşünce alma anla- mına gelen ve İslam yönetim anlayışının esaslarından biri olarak kabul edilen şûra ilkesi önem arz etmektedir. Şûra anlayışı, İslamiyet’in ka- bulü ile birlikte kadim Türk devlet geleneğinde hali hazırda var olan istişare geleneğini perçinlemiştir. 33 İslamiyet’in kabulü, Türk devletlerinde zamanla teokratik bir yapı- nın yerleşmesine yol açmıştır. Başlarda teokratik yapıya karşı direnç gösteren kadim anlayış, ülke ölçeğinin genişlemesi nedeniyle merke- zi otoriteye duyulan ihtiyaca bağlı olarak değişime uğramıştır. Buna rağmen, yukarıda kısaca değinilen İslamiyet öncesi dönemden kalma kadim demokrasi geleneği , İslamiyet sonrası dönemde meşveret yöntemi ve hatta yasama meclisleri gibi yeni usullerin Türk siyasal yaşamında yer edinmesine ayrıca dayanak oluşturmuştur. 34 Özetlemek gerekir- se İslamiyet’in kabulü ile birlikte, kadim Türk demokrasi anlayışının kaybolmadığı ve hatta danışma ya da tartışma kültürü yönüyle kuvvet- lendiğini söylemek mümkündür. V. OSMANLI DEVLETİ’NDE MEŞVERET YÖNTEMİ VE İLK SEÇİMLER Meşveret , devlet sorunlarının bir mecliste tartışılması anlamına gelmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde meşveret, yeni bir padişahın tahta geçişi ya da büyük devlet bunalımları gibi mühim 32 Üçok/Mumcu/Bozkurt, s. 170-171. 33 Ayhan Ceylan, “Meşrutiyete Bir Dayanak Olarak Meşveret Düşüncesi”, 100. Yılın- da II. Meşruiyet Gelenek ve Değişim Ekseninde Türk Modernleşmesi Uluslararası Sempozyumu 22-24 Ekim 2008 Bildiriler, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009, s. 52, 54. 34 Saray, s. 13.