Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

50 Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı Boyutunda Yaşanan Demokratikleşme Sürecinin ... zenleneceğine işaret etmektedir. Bahse konu Seçim Kanunu, Meclis-i Umumi’nin Suret-i İntihabına ve Tayinine Dair Talimat-ı Muvakkate ( Ge- çici Talimat ) adlı düzenlemedir. 48 Anayasa ile Geçici Talimat , bir takım seçim düzenlemeleri konusunda ayrı düşmektedir. Örneğin, Anayasa seçilebilme yaşını otuz olarak kabul ederken, Geçici Talimat seçilebilme yaşını yirmi beş olarak öngörmektedir. 49 Bu farklılık, Talimatın Ana- yasadan daha önce hazırlanmış olmasından kaynaklanmaktadır. 50 Söz konusu ayrımlaşma kapsamında, Geçici Talimat hükümleri esas alın- mak suretiyle Türkiye’de ilk genel seçim, Osmanlı Devleti dönemine denk düşen 1877 yılında yapılmıştır. 51 1877 Seçimi günümüz demokrasi anlayışı çerçevesinde ele alın- dığında, başta parlamentonun kısıtlı yetkisi ve padişahın mutlak ik- tidarının teokratik bir anlayışla devam ediyor olması gibi nedenlerle eleştirilebilmektedir. 52 Ancak her meselenin kendi zaman ve şartları dâhilinde değerlendirilmesi gerekliliğinden hareket edildiğinde, dö- nemin demokrasi kavramının günümüzde büründüğü nitelikten son derece uzak olduğu aşikârdır. Öyle ki anılan dönemde, Avusturya ve Rusya gibi Avrupa’daki büyük siyasal sistemler dahi günümüz de- mokrasi anlayışı ile bağdaşmamaktadır. 53 Bu nedenlerle 1877 Seçimi , ilk Türk yasama meclisinin ortaya çıkışının yanı sıra, seçme ve seçil- me hakkının Türkiye’de ilk kez kullanılması bakımından da, demok- ratikleşme süreci bağlamında büyük önem arz etmektedir. Seçme ve seçilme hakkının sonraki dönemde yaşadığı zamana bağlı olan değişi- minin en belirgin izlerine ise Türk Anayasaları kapsamında rastlamak mümkündür. 48 Geçici Talimat metni için bkz. Erdem Tarhan, Anayasalar ve Seçim Kanunları 1876-1982, Milliyet Yayınları, İstanbul 1982, s. 135-137. 49 Servet Armağan, “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1967, C. 33, S. 3-4, s. 52; Oya Araslı, Adaylık Kavramı ve Türkiye’de Milletvekili Adaylığı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayın- ları, Ankara 1972, s. 90; Tanör, s. 153. 50 Armağan, s. 50. 51 Emine Yavaşgel, Temsilde Adalet ve Siyasal İstikrar Açısından Seçim Sistemleri ve Türkiye’deki Durum, Nobel Yayıncılık, Ankara 2004, s. 149. 52 Yavaşgel, s. 151. 53 İlber Ortaylı, “İlk Osmanlı Parlamentosunun Yapısında Eyalet İdare Meclislerinin Etkisi”, Türk Parlametnoculuğunun İlk Yüzyılı (Hazırlayan: Siyasî İlimler Türk Derneği), Ajans-Türk Gazetecilik ve Matbaacılık Yayınları, Ankara 1976, s. 434.