Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

52 Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı Boyutunda Yaşanan Demokratikleşme Sürecinin ... Tablo 1 kapsamında yer verilen seçme hakkı şartlarına bakıldığın- da, ilk olarak vatandaşlık şartının tüm anayasalar kapsamında arandığı göze çarpmaktadır. Seçme hakkının (genel seçimler açısından) vatan- daşlık şartına bağlanarak süje bakımından sınırlı tutulması, çalışma- nın henüz başında belirtildiği üzere, dünya genelinde çoğu devletin kabul ettiği ortak bir tavırdır. Bu itibarla, seçme hakkı için vatandaşlık koşulunun 1876 Anayasası’ndan bu yana korunmasının demokrasi ba- kımından herhangi bir menfi etkisinin bulunmadığı söylenebilir. Tablo 1’de yer alan ikinci koşula, seçmen olabilme yaşı na bakıldı- ğında, yaş şartının yıllar içinde değişkenlik gösterdiği anlaşılmaktadır. 1876 Anayasası döneminde, seçme hakkı 25 yaş şartına bağlanmıştır. Bir geçiş dönemi anayasası olan 1921 Anayasası, bilindiği üzere niteli- ği itibariyle yumuşak bir anayasa idi. 1921 Anayasası döneminde, 1876 Anayasası yürürlüğünü halen sürdürmekteydi. Aynı zamanda, Milli Mücadele dönemi anayasası olan 1921 Anayasası döneminde, Cumhu- riyet ilan edilinceye kadar eski mevzuat büyük ölçüde uygulanmaya devam etmiştir. Söz konusu durum seçme hakkı için de büyük ölçüde geçerlidir. Bu bağlamda 1921 Anayasası döneminde seçmen olabilme yaşı 1923 yılına kadar 25 yaş olarak muhafaza edilmiştir. 1923 yılın- da yapılan değişiklik ile seçmen olabilme yaşı 18’e çekilmiştir. Böy- lece 1923 yılında, yaş şartının düşürülmesi suretiyle seçme hakkının kapsamı genişletilmiştir. 1934 yılına kadar bu durum değişmemiştir. Ancak 1934 yılındaki değişiklikle birlikte, seçmen olabilme yaşı 18’den 22’ye çıkarılmış ve bu yolla seçme hakkının kapsamı daraltılmıştır. 1961 Anayasası ile birlikte seçmen olabilme yaşı 1 yaş indirilerek 21 olarak belirlenmiştir. 1982 Anayasası’nın ilk halinde, seçmen olabilme yaşı 21 olarak muhafaza edilmiştir. Sonraki dönemde, ilk olarak 1987 değişikliği ile seçmen olabilme yaşı önce 20’ye, sonrasında 1995 yılın- da ise 18’e indirilmiştir. Diğer bir ifade ile ancak 1995 değişikliği kap- samında, 1923 yılındaki düzenlemeye geri dönülebilmiştir. Tablo 1’de yer alan üçüncü koşul cinsiyet şartıdır. Yukarıda belir- tildiği üzere, 1934 değişikliği seçmen olabilme yaşını 18’den 22 yaşa çıkarmıştır. Aynı değişiklik ile oy hakkının kadınlara tanınması da öngörülmüştür. Bu nedenle, 1934 değişikliği ile seçme hakkının kap- samı yaş bakımından daraltılmış, cinsiyet şartı bakımından ise geniş- letilmiştir. Bahse konu değişikliğin demokratik gelişim bakımından