Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

57 TBB Dergisi 2018 (137) Ümit GÜVEYİ Emlak şartı → Az çok emlak sahibi olmak gerekir. Az çok emlak sahibi olmak gerekir. Yoktur. Yoktur. Yoktur. Cinsiyet şartı → Yalnızca erkekle- re tanınmıştır. Yalnızca erkekle- re tanınmıştır. 1934 sonrasında yoktur 3 Yoktur. Yoktur. Askerlik hizmeti şartı → Yoktur. Yoktur. Yoktur. Askerlik hizme- tini yapmak Askerlikle ilişiğin bulunmaması 7 Seçilmeye engel diğer şartlar Mevcuttur 2 Mevcuttur 2 Mevcuttur 4 Mevcuttur 5 Mevcuttur 8 1 Tablonun hazırlanmasında şu kaynaklardan yararlanılmıştır: Armağan, s. 48-54; Araslı, s. 89-94. 2 Diğer şartların yanında, bir yabancı devletin hizmetinde bulunan kişiler, iflasa mahkûm olup da iadei itibar etmemiş kişiler, seçildiği vakit bir kimsenin hizmetinde bulunan kişiler, siyasi veya cinayet suçundan mahkûm olan kişiler, kötü vaziyeti (ahlâkı) ile tanınan kişiler, haklarında kısıtlılık kararı bulunan kişiler, medeni haklarını kullanamayan kişiler, yabancı tabiiyeti iddiasında bulunan kişiler ve memur olup da seçildikten sonra memurluktan ayrılmamış olan kişiler mebus olamamaktaydı. 3 1934 yılında kabul edilen 2599 sayılı Kanun ile kadınlara seçme hakkı tanınmıştır. 4 Diğer şartların yanında, yabancı devlet resmi hizmetinde bulunanlar, yabancı devlet uyrukluğunu ileri sürenler, mü- ebbet veya muvakkat ağır hapis, beş seneden fazla hapis veya müebbet sürgün cezalarından biri ile hüküm giyenler, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, kısıtlılar ve kamu hizmetlerinden yasaklılar yukarıda sayılan şartları taşısalar dahi milletvekili seçilemezler. 5 Diğer şartların yanı sıra; kısıtlanmak, izinsiz olarak yabancı bir devlet hizmetinde bulunmak, kamu hizmetinden yasaklı olmak, ağır hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı mahkûm olmak, taksirli suçlar hariç olmak üzere beş yıldan fazla hapis cezası ile mahkûm olmak, zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçların herhangi birinden mahkûm olmak seçilmeye engel teşkil etmektedir. 6 Anayasanın ilk halinde 30 olarak belirlenen seçilebilme yaşı, önce 2006 yılında 25’e, sonrasında 2017 yılında ise 18’e indirilmiştir. 7 Anayasanın ilk halinde (m. 76/2), askerlik hizmetinin ifa edilmesi aranmaktayken, 2017 değişikliği ile askerlikle ilişiğinin bulunmaması şeklinde değiştirilmiştir. 8 Diğer şartların yanı sıra; kısıtlılar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler. Tablo 3’te görüldüğü üzere, seçme hakkı gibi seçilme hakkı da tüm Türk Anayasalarında öncelikle vatandaşlık şartına bağlı tutulmuştur. Süje bakımından getirilen vatandaşlık koşulu nedeniyle seçme hakkı ile seçilme hakkının aynı zamanda birer vatandaşlık hakkı olarak nite- lendirildiği ve söz konusu tutumun, Batı demokrasilerinin genelinde aynı yönde kabul edildiği yukarıda belirtilmişti. Vatandaşlık şartının, seçme ve seçilme hakkının doğasından kaynaklanan bir şart olarak görülmesi gerekir. Bu nedenlerle, söz konusu süje kısıtlaması, seçme ve seçilme hakkının demokratik niteliğini zedeleyen bir durum olarak algılanmamalıdır.