Türkiye Barolar Birliği Dergisi 137.Sayı

72 Türkiye’nin Hükümet Sistemleri Üzerine Bir Değerlendirme C. Kuvvetler Ayrılığı ve Kuvvetler Ayrılığına Dayanan Yönetim Şekilleri 1. Kuvvetler Ayrılığının Anlamı Kuvvetler ayrılığının Aristoteles’e dayandığı ve onun “danışılan ve yol gösteren,” “yöneten” ve “yargılayan” şeklinde güçleri birbirin- den ayırdığı söylenir. Ancak Doehring, bu tasvir ve anlayışın modern güçler ayrımı ile sadece dış benzerliği vardır demektedir. 10 Kavramın oluşması ise John Locke, LordBolinbroke ve özellikleMontesquieu’nun çalışmalarına dayanmaktadır. 11 Ancak kuvvetler ayrılığının düşünsel ve kurumsal temelleri İlk Çağ’a kadar gider. 12 Kuvvetler ayrılığı devlet niteliği taşıyan her toplulukta birbirin- den farklı kuvvetler bulunduğu ve bunların yasama, yürütme ve yar- gı olarak üçe ayrılabileceği, özgürlüklerin güvence altına alınabilmesi için bu üç kuvvetin birbirinden ayrı ve bağımsız ellere verilmesi gerek- tiği temeline dayanır. 13 Nitekim 1789 tarihli İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi’nin 16. maddesinde “erkler ayrılığının uygulanmadığı bir top- lumda Anayasanın da olmayacağı” belirtilmiştir. 14 Dolayısıyla erkler ayrılığı hak ve özgürlüklerin başlıca güvencesi olarak değerlendiril- mektedir. 15 Montesquieu iktidarı yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç ayrı kuvvet arasında bölmektedir. Ona göre insan tabiatı elindeki gücü kötü kullanmaya meyillidir. Özgürlük ise ancak iktidarın kötü kulla- nılmadığı ortamda söz konusu olabilir. Peki, bu durumun önüne nasıl geçilebilir? İşte bunun için bir kuvvetin diğerini dengelemesi, durdur- ması gerekir. Kanunlara uyulsa dahi bu kuvvetlerden ikisi veya üçü bir yerde toplandığında bireyin hürriyeti yine tehlikeye girer. “Yasa- ma yetkisi ile yürütme kuvveti aynı şahısta veya aynı heyette toplana- cak olursa, müstebit bir şekilde tatbik edilmek üzere, müstebidane ka- 10 Karl Doehring, Genel Devlet Kuramı, Çev. Ahmet Mumcu, İnkılapKitapevi, 6. Baskı, İstanbul 2015, s. 192. 11 Doehring, s. 193. 12 İlhan Akipek, “Kuvvetler Ayrılığı Nazariyesinin Doğmasında Amil Olan Fikir- ler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 1952, (167-182), s. 167- 182. 13 Zafer Gören, Anayasa Hukuku, SeçkinYayınları, 1. Baskı, Ankara 2006, s. 142. 14 Gören, s. 143. 15 Gören, s. 143.